El ecosistema de Stratos antigua - Το οικοσύστημα της αρχαίας Στράτου - The ecosystem of ancient Stratos

Περίπου ένα χρόνο πριν, με είχαν προσκαλέσει να επισκεφτώ ένα αγρόκτημα στην κοινότητα Στράτου, προκειμένου να εκτιμήσω με επιτόπια παρατήρηση τις δυνατότητες αγροτικής παραγωγής του. Τότε διαπίστωσα ξανά μία ιστορική έκταση με σημαντικές δυνατότητες αγροτικής παραγωγής, που αρμονικά συνδυασμένη με οικολογικό και αρχαιολογικό τουρισμό, θα μπορούσαν να προσφέρουν εξαίρετες συνθήκες ζωής για ολόκληρη την περιοχή.

Η περιοχή διαρρέεται από τα νερά του ποταμού Αχελώου. Πάνω στον Αχελώο και σε πολύ κοντινή απόσταση από την αρχαία Στράτο, είναι κατασκευασμένο το φράγμα Καστρακίου με την ομώνυμη τεχνητή λίμνη. Η επιφάνεια της λίμνης καλύπτει 28.000 στρέμματα και έχει περιεκτικότητα 1.000 εκατομμύρια κυβικά μέτρα νερού. Πολύ κοντά στη γέφυρα του Αχελώου, αντικρίζουμε τα τείχη της αρχαίας Στράτου, της σημαντικότερης ισχυρότερης και πλουσιότερης πόλης της Αρχαίας Ακαρνανίας, πλέον δημοτικό διαμέρισμα του Δήμου Αγρινίου.

Η βλάστηση είναι πολύ πλούσια και αποτελείται από πληθώρα φυτικών ειδών, είτε από δασικά (που εμφανίζονται ως απομεινάρια παλιότερων δασικών εκτάσεων), είτε από οπωροφόρα, τα οποία φυτεύτηκαν πριν από πολλά χρόνια.  Το σημερινό δημοτικό διαμέρισμα Στράτου βρίσκεται πάνω στην εθνική οδό, διότι το παλιό χωριό (Σοροβίγλι) απαλλοτριώθηκε για ανασκαφές. Εκεί ζούνε περίπου 1100 άνθρωποι των οποίων οι κύριες ασχολίες είναι η γεωργία και η κτηνοτροφία. 

Παλαιότερα η καπνοκαλλιέργεια αποτελούσε σημαντική πηγή εισοδήματος για την ευρύτερη περιοχή, αλλά μετά την αναμόρφωση της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής (ΚΑΠ) το 2003, επικράτησαν συνθήκες που περιόρισαν σημαντικά και οδήγησαν σε πλήρη εγκατάλειψη την καπνοκαλλιέργεια σε ορισμένες περιοχές της χώρας. Η Αιτωλοακαρνανία ήταν μία από αυτές, με ολέθριες επιπτώσεις στην τοπική αγροτική οικονομία και εν τέλει στην οικονομία της χώρας.  

Τις πρώτες ανασκαφές στην αρχαία Στράτο, πραγματοποίησε το 1924 η Γαλλική Αρχαιολογική Σχολή, που δημοσίευσε και τις επιγραφές που βρέθηκαν εκεί. Η θέση της ως πύλη της βορεοιανατολικής εισόδου της Ακαρνανίας, και η “Στρατική πεδιάδα” με τη μεγάλη έκταση και τη γονιμότητά της, εξασφάλιζαν πλούσια εισοδήματα για τον ενεργό πληθυσμό της περιοχής. Οι ίπποι της ήταν ονομαστοί και αποτελούσαν σημαντική πηγή πλούτου¹.

Το 379 π.Χ. αναφέρεται για πρώτη φορά ως πρωτεύουσα του Κοινού των Ακαρνάνων. Κατόπιν, πέρασε στην κατοχή της Αιτωλικής Συμπολιτείας και ακολούθησε τη μοίρα της. Τα τείχη της Στράτου ήταν από τα καλύτερα της Ακαρνανίας.

Η οχυρωμένη ακρόπολή της βρίσκεται βόρεια, ακριβώς απέναντι από την κύρια πύλη, και αποτελούσε το σημαντικότερο στοιχείο της άμυνας. Η γραμμή της περιβόλου των τειχών, ακολουθεί τη διαμόρφωση των τριών λοφοσειρών, στις οποίες είναι κτισμένη η αρχαία πόλη. Χαρακτηριστικά στοιχεία της οργάνωσης της άμυνας της πόλης είναι το διατείχισμα, ιδιαίτερο γνώρισμα της ακαρνανικής οχυρωματικής, που ξεκινά από την κύρια πύλη και καταλήγει στην ακρόπολη, διαιρώντας την πόλη σε δύο μέρη.

Σ’ έναν από τους λόφους που περικλείονται από τα τείχη, δεσπόζουν τα ερείπια του ναού του Στρατίου Διός, του πιο μεγαλόπρεπου από τα δημόσια κτίρια της Στράτου. Ο ναός που κτίστηκε τον 4^ο π.Χ. αιώνα, είναι δωρικού ρυθμού περίπτερος με 6 × 11 κίονες, πρόναο και οπισθόδρομο. Οι κίονες του σηκού ήταν τοποθετημένοι κοντά στον τοίχο. Πιθανότατα ένα μέρος του σηκού ήταν υπαίθριο, ενώ την οροφή του στήριζαν εσωτερικά οκτώ κίονες.

Τα κιονόκρανα του 4^ου αιώνα προσομοιάζουν στην τεχνοτροπία με τα αντίστοιχα του Παρθενώνα και των Προπυλαίων. Ο ναός δεν τελείωσε ποτέ, και γι’ αυτό οι κίονες είναι αράβδωτοι, ενώ οι μετόπες πρέπει να ήταν ζωγραφιστές. Όλος ο ναός είναι κτισμένος από σκληρό ασβεστόλιθο, γι’αυτό και τα μέλη του σώζονται, σχεδόν ακέραια.

Μετά την κεντρική πύλη, η κύρια οδός της πόλης οδηγούσε στο εμπορικό, πολιτικό και διοικητικό κέντρο της. Στις ανασκαφές αποκαλύφθηκε κυκλικό κτίσμα, ίσως βάθρο ανδριάντων. Στον ίδιο χώρο αποκαλύφθηκε πρόσφατα το Βουλευτήριο, ενώ από την άλλη μεριά του διατειχίσματος καθαρίστηκε το θέατρο της πόλης, χωρητικότητας 7000 ατόμων, το οποίο διαμορφώθηκε ενδεχομένως στα τέλη του 4^ου π.Χ. αιώνα.

Είναι προφανές πως πρόκειται για μία περιοχή με πλούσια πολιτιστική κληρονομιά, αλλά σαφώς αδικημένη από την πολιτική ανάδειξης των αρχαιολογικών χώρων, που ακολουθούν οι κατέχοντες την εξουσία της κεντρικής κυβέρνησης και της τοπικής αυτοδιοίκησης. O νομός Αιτωλοακαρνανίας ιστορικά έχει αναδείξει πρωθυπουργούς, πολλούς υπουργούς, βουλευτές, και κομματάρχες. 

Ως επί το πλείστον, πολιτευτές που παίξανε και παίζουνε το ρόλο παραγόντων, κάνοντας δημόσιες σχέσεις για το ιδιωτικό τους όφελος εις βάρος του κοινωνικού συνόλου. 

Άνθρωποι χωρίς αρχές, πολιτικές και ηθικές, χωρίς προγράμματα πολυεπιστημονικά τεκμηριωμένα, χωρίς ιδέες και φαντασία.  Νομαρχαίοι, δημαρχαίοι και πολιτευτές που διόριζαν σωρηδόν τις οικογένειές τους, έδιναν τα ευρωπαϊκά προγράμματα αγροτουρισμού σε αυλικούς τους  κ.τ.λ κ.τ.λ..

Παράλληλα, όταν έψαχνες για δουλειά ζητούσαν εχέγγυα υποτέλειας στις αχόρταγες και παράλογες πολιτικές τους! Κυβερνήτες χωρίς οίκτο για τον τόπο τους και τους ανθρώπους του.

Η ανάδειξη και προβολή μνημείων και αρχαιολογικών χώρων της Ελλάδας είναι ευθύνη του Ταμείου Αρχαιολογικών Πόρων και Απαλλοτριώσεων. Το ταμείο ιδρύθηκε το 1977 με τα δεδομένα εκείνης της εποχής. Ο οργανισμός αυτός, μεταξύ άλλων, διαχειρίζεται τους αρχαιολογικούς πόρους από σταθερές πηγές εσόδων, αλλά και από παραγωγικές δραστηριότητες που αξιοποιούν στοιχεία της πολιτιστικής μας κληρονομιάς. 

Αποτέλεσμα αυτής της διαχείρισης;

Aς δούμε τις φωτογραφίες να απεικονίζουν τη σύγχρονη πραγματικότητα…

Τις προάλλες ένας ευρωπαίος φίλος, μου μετέφερε την άποψη του, ότι ο οικονομικός προσανατολισμός ενός ευνομούμενου ευρωπαϊκού κράτους με τα χαρακτηριστικά των ελληνικών οικοσυστημάτων, θα ήταν η ανασυγκρότηση της αγροτικής παραγωγής, με ταυτόχρονη ανάδειξη και επισκεψιμότητα των αρχαιολογικών χώρων. Μια παραγωγική ανασυγκρότηση, που βασίζεται σε αγροτικά και πολιτισμικά προϊόντα, προκειμένου να αναδεικνύεται και να διαφημίζεται η ελληνική παραγωγή στο σύνολό της (αγροτική και πολιτιστική) από τους αλλοδαπούς επισκέπτες της χώρας. 

Αντί τούτου, παρατηρείται στις μέρες μας εισαγωγή τροφής χείριστης ποιότητας από άλλες χώρες, που προσφέρεται ως προϊόν ελληνικής παραγωγής σε ξένους τουρίστες…! 

Κατά τη διάρκεια εκείνης της επίσκεψης στο οικοσύστημα της αρχαίας Στράτου ανταλλάξαμε πολλές ιστορίες με το Γιάννη – συνταξιούχο πλέον δημοσιογράφο από μεγάλο δημοσιογραφικό οργανισμό – ο οποίος με είχε προσκαλέσει στο αγρόκτημα. 
   
Μου έλεγε ιστορίες για τα παιδικά και νεανικά του χρόνια, πολλές δεκαετίες πριν, όταν ακόμα έπαιζαν κι ερωτεύονταν στην αρχαιολογική περιοχή. Μου εξιστόρησε ένα καλοκαιρινό πρωινό, στη δεκαετία του ’60, όπου μαζί με φίλους του ανακάλυψαν δύο φυσιογνωμίες, με καταγωγή από κεντρική Ευρώπη, να ψάχνουν χαράματα τη γη μήπως και βρούνε αρχαία.

Παιδιά, φυσικοί φύλακες, σε μία γη πλούσια αλλά παράλληλα λεηλατημένη.

Η επίσκεψη αυτή αποτέλεσε αιτία για πολλές σκέψεις καθώς, όπως ενδεχομένως παρατηρείται στις φωτογραφίες, το νεοελληνικό βουκολικό στοιχείο επιβάλλεται με ολοκληρωτικό τρόπο  σε χώρους σημαντικής πολιτισμικής κληρονομιάς.

 

Είναι επιλογή των νεοελληνικών κυβερνήσεων να μην στελεχώνουν με επιστημονικό κι εργατικό προσωπικό τις εν δυνάμει παραγωγικές δημόσιες υπηρεσίες, ή όπου το κάνουν, να προτιμάνε σε συντριπτικό βαθμό τα «δικά τους» παιδιά. Συμβαίνει, δηλαδή, μία απόσυρση του κράτους από σημαντικούς παραγωγικούς τομείς ευθύνης του. Η επιλογή αυτή, έχει ως συνέπεια ολέθριες επιπτώσεις στην παραγωγή της χώρας, ή οποία αντικατοπτρίζεται από τα ψευδογενή πλεονάσματα των εκάστοτε οικονομικών υπουργών.

Κάτι ανάλογο συμβαίνει στις δημόσιες υπηρεσίες πολιτισμού, περιβάλλοντος, αγροτικής παραγωγής και αλιείας. Είναι φανερό πως ζούμε ένα σύγχρονο εργασιακό μεσαίωνα, με πολλές πτυχές που ακουμπάνε πολλούς και πολλές από εμάς. 

Ένα πρόσφατο παράδειγμα που αφορά στο γεωτεχνικό κόσμο και όχι μόνον αυτόν, αποτελεί η ανεξέλεγκτη εξάπλωση της ευλογιάς στην Θράκη και στην Ανατολική Μακεδονία. Εκεί αποδείχθηκε η ανεπάρκεια του κρατικού μηχανισμού, καθώς οδηγήθηκαν χιλιάδες ζώα σε σφαγή και πολλές κτηνοτροφικές μονάδες σε οικονομική καταστροφή. Παράλληλα, εγείρονται σημαντικά θέματα προστασίας της δημόσιας υγείας.

Στην ουσία η διαχείριση της αγροτικής παραγωγής στο σύνολό της, (από το χωράφι στο ράφι που λένε) είναι ένα ερώτημα που απαντιέται, εν μέρει, από την πενιχρή συμβολή των εξαγωγών, τόσο στο εθνικό, όσο και αγροτικό εισόδημα. 

Πως μπορεί να είναι η οικονομία ένα σύστημα τέτοιο, που να τροφοδοτεί και να τροφοδοτείται από το περιβάλλον με ισότιμα αμφίδρομη σχέση;

Από την άλλη μεριά, σκεφτείτε μια υπηρεσία του δήμου που πληροφορεί τους τουρίστες για τα αξιοθέατα μιας πόλης. Μια μη κυβερνητική οργάνωση, που διαχειρίζεται το προσωπικό της δημοτικής υπηρεσίας με όρους εργασιακής υποτέλειας, και ακριβοπληρωμένους μάνατζερ που έχουν στήσει κανονικό πάρτυ εις βάρος των εργαζομένων.

Πόσο διαφορετικά σας φαίνονται τα περιγραφόμενα σχήματα; 

Η δημιουργία θέσεων εργασίας μη αμοιβόμενης (εθελοντικής), δημιουργεί συνθήκες κέρδους (πολιτικού - οικονομικού) για ορισμένους,  δια της ενδιάμεσης κάρπωσης υπεραξίας του παραγόμενου έργου. Τη μέθοδο αυτή έχουν εφαρμόσει πολλά πολιτικά κόμματα στη χώρα, κατεξοχήν αυτά που έχουν κυβερνήσει, δυστυχώς όμως όχι μόνον αυτά. Η συγκεκριμένη μεθοδολογία οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια σε κομματισμό που δημιουργεί πελατειακά δίκτυα λογικής ανισότιμων σχέσεων.

Ήδη βιώνουμε μία προεκλογική περίοδο που σιγοκαίει.

Ήρθε η ώρα να ανοιχτούμε οπουδήποτε στη χερσόνησο και στα νησιά που ζούμε. Με όλη μας τη δύναμη ας διασπείρουμε τη θέλησή μας για ουσιαστική ανατροπή της υφιστάμενης τάξης πραγμάτων, που πλουτίζει εις βάρος του περιβάλλοντος, των ζωών μας και των επόμενων γενεών.

Οι αγώνες των λαών για την προστασία της φύσης και του πολιτισμού - ενάντια στην αγοραία εμπορευματοποίηση της γης και την καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος, -  δεν αφορούν μόνο στην προστασία των φυτικών ή ζωικών ειδών, για τα οποία φυσικά πρέπει να αγωνιζόμαστε. Οι αγώνες αυτοί αφορούν, επίσης, στο σταμάτημα της εξαθλίωσης της κοινωνίας και της εκποίησης του δημόσιου πλούτου.

Πλησιάζει η ώρα να πάρουμε πίσω τις ζωές μας. 

Αντί επιλόγου παραθέτω στίχους του Αντόνιο Ματσάδο (Antonio Machado, 1875-1939) από το ποίημα του “Caminante no hay camino”:

Caminante, son tus huellas
el camino y nada más;

Οδοιπόρε, είναι τα χνάρια σου

ο δρόμος, και τίποτα άλλο.

Caminante, no hay camino,
se hace camino al andar

Οδοιπόρε, δεν υπάρχει δρόμος,

ο δρόμος γίνεται περπατώντας.

Βιβλιογραφική πηγή:

1. Αιτωλοακαρνανία – Τόποι – Μνημεία – Ιστορία. Έκδοση Ιστορικής – Αρχαιολογικής Εταιρείας Δυτικής Στερεάς Ελλάδας – Αγρίνιο 1995.

Κείμενο – Φωτογραφίες: ©Δημήτρης Β. Γερονίκος

Λήψη φωτογραφιών στο οικοσύστημα της αρχαίας Στράτου του νομού Αιτωλοακαρνανίας, κατά τη διάρκεια των ημερών 11 Απριλίου 2013 και 13 Μαρτίου 2014. 

Τexto y fotografías de ©Dimitris V. Geronikos

Las fotografías son realizadas en el ecosistema de Stratos antigua de Etoloakarnania, durante los días 11 de Abril de dos mil trece y el 13 de marzo de dos mil doce catorce.

Photοs and text by © Dimitris V. Geronikos

The photos are taken in ancient Stratos’ ecosystem, during the days April 11, of two thousand thirteen and March 13, of two thousand fourteen.