El parque de Agrinio en riesgo (ambiental y antropogénico) de desaparecer - Περιβαλλοντικός ανθρωπογενής κίνδυνος για το Πάρκο Αγρινίου - Εnvironmental anthropogenic risk for the park of Agrinio

Fotografías y texto: © Dimitris V. Geronikos 
Las fotografías son realizadas en el ecosistema del parque municipal (donado por la familia de Papastratou) de Agrinio de Etoloakarnania, durante el período entre el 24 de agosto y el 18 de septiembre de dos mil trece.

Κείμενο - Φωτογραφίες: © Δημήτρης Β. Γερονίκος
Λήψη φωτογραφιών στο οικοσύστημα του Παπαστράτειου Δημοτικού Πάρκου Αγρινίου Αιτωλοακαρνανίας, κατά τη διάρκεια της περιόδου μεταξύ των ημερών 24 Αυγούστου και 18 Σεπτεμβρίου δύο χιλιάδες δεκατρία.

Text and photos by © Dimitris V. Geronikos
The photo shoots are taken in the ecosystem of the municipal park (donated by Papastratou’s family) of Agrinio of Etoloakarnania, during the period between August 24 and September 18, of two thousand thirteen. 

 

Μία επίσκεψη στο Παπαστράτειο Δημοτικό Πάρκο Αγρινίου¹ σήμαινε μέχρι πρόσφατα, εμπειρίες από πρωινή δροσιά, αρώματα φύσης, κελαηδήματα πουλιών, βόλτες από μαύρους σκίουρους κι άλλα ζώα, ψυχαγωγία και άθληση πάνω σε χωμάτινες διαδρομές...

Στην ουσία το οικοσύστημα του πάρκου λειτουργεί ως πηγή δροσισμού και πνεύμονας  πρασίνου για το Αγρίνιο.

Τους καλοκαιρινούς μήνες η πόλη υποφέρει από τις πολύ υψηλές θερμοκρασίες και την έντονη αντανάκλαση ηλιακής ακτινοβολίας στις γυμνές τσιμεντένιες επιφάνειες του αστικού της ιστού. Το γεγονός αυτό αναδεικνύει τη σπουδαιότητα του οικοσυστήματος του πάρκου, καθώς τα καλοκαιρινά βράδια τα φύλλα των δένδρων με το φαινόμενο της διαπνοής που επιτελούν, δροσίζουν την ατμόσφαιρα της πόλης.

Κατά τη διάρκεια του χειμώνα κι όχι μόνο, στο Αγρίνιο συμβαίνουν βροχοπτώσεις έντονες και μεγάλες σε διάρκεια. Αυτές αποτελούν ένα σημαντικό μετεωρολογικό χαρακτηριστικό της πόλης και της ευρύτερης γεωγραφικής ζώνης. 
Η υφιστάμενη δομή βλάστησης του πάρκου με τις πέτρινες μάντρες του, λειτουργεί ως μία τεράστια φυσική δεξαμενή που αποθηκεύει τα βρόχινα νερά, προστατεύοντας τις γειτονικές περιοχές από την επιφανειακή απορροή ομβρίων υδάτων που μπορούν εύκολα να δημιουργήσουν συνθήκες πλημμύρας στην πόλη υπό συνθήκες έντονων βροχοπτώσεων.

Τα παραπάνω κλιματολογικά - μετεωρολογικά δεδομένα σε συνάρτηση με το βιοδυναμικό ρόλο που διαδραματίζει ένα πάρκο, αλληλεπιδρούν κι επηρεάζουν σημαντικά το μικροκλίμα του αστικού ιστού. Ταυτόχρονα αποτελούν ορισμένους από τους πρωταρχικούς παράγοντες που λαμβάνονται υπόψη στην εκπόνηση και υλοποιήση μελετών που αφορούν σε έργα πρασίνου και αρχιτεκτονικής τοπίου.

Αυτοί ακριβώς οι πρωταρχικοί παράγοντες δεν ελήφθησαν υπόψη στη μελέτη της τεχνικής υπηρεσίας του δήμου Αγρινίου, που φέρει την ονομασία «Ανάπλαση Παπαστράτειου Δημοτικού Πάρκου Αγρινίου». Αντιθέτως μάλιστα, το συγκεκριμένο έργο με κάποιο "μαγικό" τρόπο έχει απαλλαγεί από την υποχρέωση εκπόνησης μελέτης περιβαντολλογικών επιπτώσεων.

Η ιστορία για το συγκεκριμένο έργο καθορίζεται από την απόφαση της 21^ης/6/2011. 
Την ημέρα εκείνη η Διεύθυνση Περιβάλλοντος και Χωρικού Σχεδιασμού (της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Πελοποννήσου, Δυτικής Ελλάδας και Ιονίου) με βάση τις περιγραφόμενες στην τεχνική έκθεση εργασίες που επρόκειτο να πραγματοποιηθούν και εφ’όσον δεν γίνονταν άλλες εργασίες πέραν των αναφερομένων, έκρινε πως δεν απαιτείται η τήρηση της διαδικασίας περιβαλλοντικής αδειοδότησης (Προκαταρκτικής Περιβαλλοντικής Εκτίμησης και Αξιολόγησης, καθώς και Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων). 

 

Ας δούμε όμως τι έχει συμβεί τις τελευταίες ημέρες στο Πάρκο του Αγρινίου.

Την Τρίτη 20 Αυγούστου 2013 εργάτες, μηχανικοί του δήμου και μπουλντόζες ξεκίνησαν να εφαρμόζουν την εντολή της δημοτικής αρχής για «ανάπλαση» του Πάρκου. Από τότε και μετά, συνειδητοποιημένοι πολίτες όλων των ηλικιών εμπόδισαν τις εργασίες και κατάφεραν να σταματήσουν τις παρκοφόνες μπουλντόζες.

Τη Δευτέρα 26 Αυγούστου εργολάβοι, εργάτες, μηχανικοί ξαναεμφανίστηκαν στο πάρκο με τη συνοδεία τοπικής αστυνομικής δύναμης και διμοιριών που είχαν μεταφερθεί από την Πάτρα στο Αγρίνιο. 
Η στοχοποίηση του τελευταίου πνεύμονα της ήδη τσιμεντοποιημένης πόλης του Αγρινίου είχε ήδη συντελεστεί.

Αμέσως δραστηριοποιήθηκαν οι πολίτες που αντιστέκονται στα σχέδια του δήμου και δημιούργησαν την Ανοιχτή Συνέλευση για την Προστασία και Αναζωγόνηση του Πάρκου², η οποία προσπάθησε να γνωστοποιήσει το μέγεθος και τις παρενέργειες του έργου «ανάπλασης» στις ζωές των πολιτών. Τα τελευταία χρόνια στο Αγρίνιο έχει προκύψει κίνημα ανθρώπων που θέλουν την ουσιαστική αναβάθμιση του πάρκου, φυσικά διαφωνώντας με τους όρους καταστροφής που θέτει η υφιστάμενη δημοτική αρχή.

Από τις πρώτες ημέρες των έργων, ογκώδη μηχανήματα έργων οδοποιίας και διάνοιξης σηράγγων, ανέλαβαν να ξεριζώσουν χιλιόμετρα μπορντούρας λιγούστρου και πυξαριού προκαλώντας καταστροφές στα ριζικά συστήματα των γειτονικών δένδρων (βάναυσες αποξέσεις και αποσπάσεις ριζών, αποφλοιώσεις κορμών δένδρων, αποπνικτικές συμπιέσεις του εδάφους κ.λ.π).

Εν μέσω διαξιφισμών, αντεγκλήσεων, παρεμβάσεων στο δημοτικό συμβούλιο του δήμου Αγρινίου (28/8/2013), προσωρινών διακοπών των εργασιών αλλά και δημιουργίας ντοκυμαντέρ³ κύλησαν οι μέρες μέχρι την 5^η Σεπτεμβρίου.

Την ημέρα εκείνη, Πέμπτη 5/9/2013, ξεκίνησε η καταστροφή των εγκαταστάσεων της φυτωριακής - θερμοκηπιακής υποδομής του Πάρκου και το ξερίζωμα μεγάλων και μικρότερων δένδρων του, που είχαν την ατυχία να φύονται εντός του περιφραγμένου χώρου, τον οποίο ο Δήμος Αγρινίου χρησιμοποιούσε ως φυτώριο.

Αυτό συνέβη κατά παράβαση των όρων δωρεάς του Πάρκου από την οικογένεια Παπαστράτου στο δήμο Αγρινίου, όπως αναφέρονται σε συμβολαιογραφική πράξη του 1947:

“Ο δωρεοδόχος Δήμος Αγρινίου επ ’ουδενί λόγω δύναται να μεταβάλη και μετατρέψη την χρήσιν των δωρούμενων, εις οιανδήποτε άλλην, αλλά ταύτην προορίζει και δωρείται αποκλειστικώς και μόνον παρά των δωρητών, συμφώνως προς το ον και σήμερον έχουσι, ίνα χρησιμεύσωσι και ικανοποιώσιν τας ανάγκας της αναψυχής των συμπολιτών και εξυπηρετούνται η υγιεινή της πόλεως Αγρινίου.”

Στο χώρο του φυτωρίου είχαν καταγραφεί αναλυτικά στις 13/8/2013, από τον κ. Θεοχάρη Δ. Ζάγκα (δευθυντής εργαστηρίου Δασοκομίας της Σχολής Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος του Α.Π.Θ.), 92 δένδρα ηλικίας 10-60 ετών. Τα τοπογραφικά σχέδια της μελέτης «ανάπλασης» του δήμου Αγρινίου εμφάνιζαν στο χώρο αυτό μηδενικό αριθμό δένδρων!

Στις 5 Σεπτεμβρίου 2013 επίσης, εκδόθηκε νέο έγγραφο με την ένδειξη επείγον, από την προαναφερόμενη διεύθυνση της αποκεντρωμένης διοίκησης Πελοποννήσου, Δυτικής Ελλάδας και Ιονίου. 

 

Το έγγραφο αυτό αναφέρει χαρακτηριστικά:

“Από το συνημμένο φάκελο δικαιολογητικών (τεχνική περιγραφή και σχέδια μελέτης «ανάπλασης») που συνοδεύει το σχετικό έγγραφό μας⁴, δεν προκύπτει η κοπή/εκρίζωση οποιουδήποτε αριθμού δέντρων ή/και θάμνων (ούτε σαν αναγκαίο συνοδό έργο για τις σχετικές με τις περιφράξεις – τοίχους εργασίες που αναφέρονται), αλλά αντιθέτως στην τεχνική περιγραφή αναφέρεται ότι θα γίνεται συστηματική συντήρηση και αποκατάσταση του υπάρχοντος πληθυσμού υψηλού πρασίνου. Στα σχετικά σχέδια του φακέλου δεν απεικονίζονται σημειακά τα δέντρα του Πάρκου (οπότε δεν μπορεί να προκύψει ο αριθμός τους),  αλλά οι ενότητες πρασίνου (υψηλού πρασίνου, χαμηλού πρασίνου, θεματικών κήπων κ.λ.π.), χωρίς επίσης να προκύπτει η κοπή οποιουδήποτε αριθμού δέντρων ή/και θάμνων. Τέλος από τα στοιχεία του φακέλου δεν προκύπτει η εγκατάσταση χλοοτάπητα στο Πάρκο.”  

Το έγγραφο της 5^ης Σεπτέμβρη συμπληρώνει πως η αξιολόγηση της υπηρεσίας έγινε “επί τη βάσει κατ’ελαχίστων ελλιπών στοιχείων, αφού δεν περιλάμβανε την αξιολόγηση του συνόλου των προβλεπόμενων εργασιών για την πραγματοποίηση του έργου σε σχέση με τις επιπτώσεις τους στο περιβάλλον, όπως προκύπτει από τα στοιχεία που ήρθαν σε γνώση τους (…).” 

Mε λίγα λόγια η αρχική απόφαση της υπηρεσίας (21/6/2011) περί περιβαλλοντικής αδειοδότησης του προαναφερόμενου έργου αφορούσε στα πρώτα έγγραφα που κατατέθηκαν από το δήμο Αγρινίου προς αξιολόγηση στην αρμόδια αρχή, με βάση τα οποία δεν απαιτούνταν η τήρηση της διαδικασίας περιβαλλοντικής αδειοδότησης, διότι οι παρεμβάσεις ήταν ήπιες. 
Στη συνέχεια όμως και μετά από αιτήσεις - καταγγελίες των δικηγόρων με συνημμένα σχετικά έγγραφα από το φάκελο του έργου, διαπιστώθηκε από την αρμόδια υπηρεσία στην Πάτρα πως θα πραγματοποιηθούν και άλλες εργασίες πέραν αυτών που η ίδια έχει εγκρίνει, τις οποίες δεν είχε υπόψη της, όπως η κοπή 64 δέντρων, η εκρίζωση της περιμετρικής μπορντούρας από λιγούστρα σε μήκος 3.600 μ. και η εγκατάσταση χλοοτάπητα σε έκταση μεγαλύτερη των 32 στρεμμάτων.

Από 21/8 /2013 ήδη η Διεύθυνση Συντονισμού και Επιθεώρησης Δασών Πελοποννήσου, Δυτικής Ελλάδας και Ιονίων Νήσων είχε διατάξει με έγγραφό της το δασαρχείο Αγρινίου, να προχωρήσει σε έλεγχο τυχόν διαφοράς του αριθμού δένδρων μεταξύ αναφερόμενων και πραγματικά αποτυπούμενων των τοπογραφικών σχεδιαγραμμάτων της μελέτης «ανάπλασης» και των διαφωνούντων πολιτών.

Συγκεκριμένα στα συνοδευτικά, της μελέτης «ανάπλασης», τοπογραφικά σχεδιαγράμματα που κατατέθηκαν το Μάϊο 2011, απουσιάζουν ανεξήγητα 921 δένδρα από τα 1689 που καταγράφηκαν σε ακριβή τοπογραφική αποτύπωση ιδιώτη πολιτικού μηχανικού. 
Ομοίως ανεξήγητα απουσιάζουν τα ίδια δένδρα και από τα σχέδια που αποτυπώνουν την εικόνα του Πάρκου μετά την ολοκλήρωση της «ανάπλασης». Τα λιγοστά δένδρα που αποτυπώνονται χαρακτηρίζονται στο υπόμνημα των σχεδίων ως “δέντρα Πάρκου διατηρούμενα”.  Αυτό σημαίνει πως πάνω από τη μισή αποτυπούμενη υψηλή βλάστηση κινδυνεύει άμεσα να είναι και μη διατηρούμενη μετά την ολοκλήρωση της «ανάπλασης»!

Στη θέση αυτών των δένδρων μετά την «ανάπλαση» εμφανίζεται χλοοτάπητας.

 

Είναι πλέον εμφανές πως η εκταμίευση των ευρωπαϊκών χρημάτων, προκειμένου να υλοποιηθεί η «ανάπλαση» του Παπαστράτειου Δημοτικού Πάρκου Αγρινίου έγινε με πρόχειρο τρόπο, ερχόμενη ουσιαστικά σε αντίθεση με την αρχή της αειφορίας με βάση την οποία αρχικά εγκρίθηκε το έργο. Ένας περιβαλλοντικός βιασμός προκαλείται ουσιαστικά στο στολίδι της πόλης, το πάρκο που έχει εγκαταλειφθεί πολλά χρόνια στην τύχη του από τη δημοτική αρχή και τις υπηρεσίες της. 

Το τραγελαφικό της υπόθεσης είναι πως η μικρόνοια των ιθυνόντων εκείνης της δημοτικής αρχής, δεν τους επέτρεψε να αντιληφθούν πως είναι εντελώς διαφορετικού τύπου οι εργασίες που αφορούν στη διαχείριση χώρων πρασίνου από τα έργα οδοποιίας ή διάνοιξης σηράγγων. Μία χαρακτηριστική διαφορά που αποτυπώνεται με σαφήνεια στον ευρωπαϊκό κανονισμό.

Όλα αυτά τα στοιχεία (νέα και παλαιότερα) φαίνεται πως δεν ήταν σημαντικά για την πρόεδρο Πρωτοδικών Αγρινίου, η οποία την Πέμπτη 12/9 δεν αποφάσισε την προσωρινή αναστολή των εργασιών κοπής/εκρίζωσης δένδρων και θάμνων του πάρκου μέχρι την εκδίκαση των ασφαλιστικών μέτρων στις 2 Οκτωβρίου 2013.  

Τα 4.700.000 ευρώ με τον τρόπο που χρησιμοποιούνται, καταστρέφουν μία δομή αναψυχής αλλά και παραγωγής, όπως μπορεί να είναι το Παπαστράτειο Πάρκο.

Ενδεικτικά μερικές επεμβάσεις που θα μπορούσαν να οδηγήσουν στην πραγματική αναζωογόνηση του πάρκου και εν τέλει των συνθηκών ζωής των πολιτών του Αγρινίου, είναι:

- Η ανασύσταση και επαναλειτουργία της υπηρεσίας πρασίνου και διαχείρισης του πάρκου, η οποία με καταρτισμένο γεωτεχνικό προσωπικό, δασοφύλακες και παρκοτέχνες να εφαρμόζει συγκεκριμένο πρόγραμμα εργασιών για τον εμπλουτισμό, τη συντήρηση και την αναζωογόνηση της υπάρχουσας βλάστησης. Το πρόγραμμα εργασιών μπορεί να είναι αφενός γενικό για την ολοκλήρωση του χρονοδιαγράμματος αναζωογόνησης του πάρκου, αφετέρου ειδικό για κάθε τμήμα του με βάση την κατεύθυνση από το μερικό στο πλήρες, από το ευκολότερο στο δυσκολότερο, από το λιγότερο δαπανηρό στο απαραίτητο πολυδάπανο. 

- Η ενσωμάτωση στοιχείων αρχιτεκτονικής τοπίου με αναφορά στην τοπική ιστορία, όπως είναι για παράδειγμα η ανάδειξη των ιστορικών ευρυμάτων παλαιών κατοικιών που υπάρχουν στην έκταση του πάρκου.

- Η επαναφύτευση των περιοχών του πάρκου, που σε παλαιότερη φάση είχαν αναπλαστεί ανεπιτυχώς, με ταυτόχρονη ανασύσταση του δενδρώνα και του αμπελώνα (με ντόπιες, σπάνιες παραδοσιακές ποικιλίες αμπελιών και δένδρων).

- Η ανάδειξη σπάνιων ειδών χλωρίδας και πανίδας του πάρκου - όπως είναι για παράδειγμα η διαβίωση του μαύρου σκίουρου, φαινόμενο που συναντάμε σπάνια στα πάρκα της ευρωπαϊκής ηπείρου.

- Η πληροφόρηση για τη βιοποικιλότητα που ενδημεί στο πάρκο με εκπαιδευτικούς περιβαλλοντολογικούς περιπάτους για παιδιά, νέες, νέους και ενήλικες.

- Η αναδημιουργία προϋποθέσεων περιπάτων και άθλησης στις χωμάτινες διαδρομές του πάρκου με θετικές θεραπευτικές ιδιότητες για τους αθλούμενους πολίτες.

- Η αποκατάσταση του δικτύου φωτισμού με χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας ώστε το Πάρκο να μην επιβαρύνει με επιπλέον φόρους τους πολίτες του Αγρινίου.

- Η ανανέωση των οργάνων της παιδικής χαράς με χρήση υλικών φιλικών για τα παιδιά και το περιβάλλον.

- Η συντήρηση και αναπαλαίωση των λιθόκτιστων περιφράξεων που είναι σημαντικό στοιχείο τοπικής παραδοσιακής τεχνικής μαστόρων του προηγούμενου αιώνα. Οι πέτρινες περιφράξεις λειτουργούν ως φυσικά όρια του πάρκου με ευεργετικές οικολογικές επιδράσεις στη φυσιολογική ζωή του. Παράλληλα η προστασία αυτών των περιφράξεων αποτρέπει την ανεξέλεγκτη εμπορευματοποίηση του πάρκου και μπορεί να αναδείξει το συγκεκριμένο οικοσύστημα ως χώρο ψυχαγωγίας και πολιτισμού.   

- Η ανασυγκρότηση και ο εκσυγχρονισμός αρδευτικού δικτύου ακριβείας σύμφωνα με τις ανάγκες των υπαρχόντων φυτών. Το πρότυπο αυτό αρδευτικό δίκτυο θα μπορούσε να χρησιμεύσει ως ένα ζωντανό εργαλείο εκπαίδευσης, αγροτών και νέων, σε θέματα διαχείρισης νερού.

- Η δημιουργία δικτύου δενδροφυτευμένων ποδηλατικών διαδρομών, που με αφετηρία και τέλος το πάρκο να διασχίζουν την πόλη του Αγρινίου. Με τέτοιο τρόπο ώστε να είναι εφικτή η δημιουργία ένας νέου ιστού υψηλής βλάστησης που να προστατεύει τους ποδηλάτες και τις ποδηλάτισσες από την έντονη θερινή ηλιακή ακτινοβολία και παράλληλα να εμπλουτίζει το τσιμεντοποιημένο αστικό περιβάλλον με δένδρα που τόσο ανάγκη έχει.

Το θέμα σήμερα όπως έχει προκύψει, δεν αφορά μόνο στο Παπαστράτειο Δημοτικό Πάρκο Αγρινίου αλλά ουσιαστικά επηρεάζει άμεσα τις συνθήκες ζωής των Αγρινιωτών.

Είναι σίγουρο ότι αν προχωρήσει το περιγραφόμενο έργο ως έχει, χωρίς την επικαιροποίηση και αναθεώρηση της μελέτης με βάση τα νέα στοιχεία που έχουν προκύψει, τότε η καταστροφή θα συνεχιστεί με ολέθριες συνέπειες στο παρόν και στο μέλλον όλων όσων αναπνέουν σ' αυτήν την πόλη.  Ένα σενάριο κερδοφόρο για τις τσέπες ορισμένων αλλά συνάμα εφιαλτικό για την πόλη του Αγρινίου.

Πηγές: 

 1. Το Παπαστράτειο Δημοτικό Πάρκο Αγρινίου http://enterioni.blogspot.gr/2012/04/municipal-park-of-agrinio-el-parque.html 



2. Ανοιχτή Συνέλευση για την Προστασία και Αναζωογόνηση του Παπαστράτειου Δημοτικού Πάρκου Αγρινίου http://parkoagriniou.wordpress.com

 

 3. SOS PARK - ΣΟΣ ΠΑΡΚΟ  http://www.youtube.com/watch?v=412KKbLOE24 

 

 4. Αναφέρεται στο έγγραφο για την περιβαλλοντική αδειοδότηση του έργου «Ανάπλαση Παπαστράτειου Πάρκου Δήμου Αγρινίου», με αριθμό πρωτοκόλου 3024/45905/21-6-2011, της Διεύθυνσης Περιβάλλοντος και Χωρικού Σχεδιασμού (της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Πελοποννήσου, Δυτικής Ελλάδας και Ιονίου).