Define Normal: Buenas noches señor Antonis Samaras - Καληνύχτα κύριε Αντώνη Σαμαρά

Χθες πραγματοποιήθηκε ένα μεγάλο συλλαλητήριο των αγροτών που επισκέφτηκαν την Αθήνα προκειμένου να διαδηλώσουν ενάντια στον αφανισμό τους που επιχειρείται από την κυβέρνηση.

Είχα πολλά χρόνια να ζήσω ένα ανάλογο σε όγκο συλλαλητήριο του αγροτικού κόσμου στο κέντρο της ελληνικής πρωτεύουσας. Ουσιαστικά η φετινή αγροτική κινητοποίηση δεν μοιάζει με αυτές του παρελθόντος. Κι αυτό διότι οι φετινές συνθήκες ζωής δεν μοιάζουν με αυτές άλλων ετών, καθώς επιτείνεται η κοινωνική καταστροφή που συντελείται τα τελευταία τέσσερα χρόνια στη νεοελληνική πραγματικότητα.

Ο στόχος επίτευξης του «πρωτογενούς πλεονάσματος» προκαλεί ανεπανόρθωτες ζημιές στον κοινωνικό ιστό. Ανάλογα και με σατυρικό τρόπο, δύο λέξεις χθες ήταν γραμμένες σε πανό που παρέλασε στους δρόμους της μητρόπολης από γλωσσοπλάστες αγρότες και συντοπίτες του σημερινού νεοέλληνα πρωθυπουργού.

Η αγροτική παραγωγή δεν είναι μία απλή διαδικασία, είναι η γνώση και το σύνολο δεξιοτήτων που κληροδοτούνταν από τη μία γενιά στην άλλη¹.
Ένα σύνολο δεξιοτήτων που όταν συνδυάζεται με την επιστημονική τεκμηρίωση μπορεί να βελτιώσει αισθητά τις συνθήκες ζωής των πολιτών. Xαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η αγροτική αποκατάσταση - μέσα σε επτά μόλις χρόνια κατά τη διάρκεια του Μεσοπολέμου - των ακτημόνων γηγενών και προσφύγων της Μικρασιατικής Καταστροφής. Ενδεχομένως το παράδειγμα αυτό είναι τα σημαντικότερο επίτευγμα, εν καιρώ ειρήνης, στην ιστορία του νεοελληνικού κράτους.

Τυχαίνει να έχω θητεύσει στο υπουργείο γεωργίας και γνωρίζω πως τα πράγματα εκεί μέσα δεν είναι τόσο ρόδινα. H δημόσια διοίκηση και οι διοικητικές υποδομές του ελληνικού υπουργείου αγροτικής ανάπτυξης και τροφίμων εμφανίζουν σημαντικό προσωπικό που δεν έχει καμία απολύτως σχέση με τα επιστημονικά αντικείμενα της φυτικής και ζωϊκής παραγωγής, αλιείας και τροφίμων, αξιοποίησης φυσικών πόρων και γεωργικής μηχανικής, αγροτικής οικονομίας και αγροτικής πολιτικής. Αυτό δημιουργεί μια δαιδαλώδη γραφειοκρατία που δυσχεραίνει την επιστημονική υποστήριξη των καλλιεργειών, την ενίσχυση της πρόωθησης των παραγόμενων αγροτικών προϊόντων σε αγορές του εξωτερικού και εν τέλει των εξαγωγών².

Το προαναφερόμενο φαινόμενο έχει προκύψει ως τέκνο της κουλτούρας του ´μαζί τα φάγαμε´ που επί δεκαετίες διόριζε άσχετους κολλητούς του σε φορείς δημοσίου συμφέροντος. Το αποτέλεσμα αυτού του επιστημονικού ελλείμματος είναι, επί σειρά δεκαετιών η αγροτική πολιτική να λογαριάζεται ως μοχλός ικανοποίησης των συμφερόντων των πολιτικών που διαχειρίζονται την εξουσία. Η βαθμιαία εξάρτηση από ισχυρά πολιτικά μέσα είχε ως αποτέλεσμα συγκεκριμένοι συνάδελφοι γεωτεχνικοί να γίνονται υποχείρια του συστήματος εξουσίας, με ταυτόχρονη υποταγή του δημοσίου συμφέροντος από το ιδωτικό, προς εξυπηρέτηση όσων απολάμβαναν κι επεδίωκαν διαπλεκόμενες σχέσεις με την Εξουσία.

Αυτά τα «καλά» παιδιά του συστήματος με διάφορους μαγικούς τρόπους μεταλλάχθηκαν σε ειδικούς συνεργάτες - ακόμα και σε ορισμένους πολιτικούς φορείς της αντιπολίτευσης. Με έναν άλλον τρόπο δηλαδή δημιουργείται η καλλιέργεια ενός παραγοντισμού που οδηγεί στην ισχυροποίηση μιας επαγγελματικής κομματικής νομεκλατούρας με συνέπεια τη δημιουργία πελατειακών δικτύων που αναπαράγουν την κόλαση της εξάρτησης. Φαινόμενο το οποίο στο συγκεκριμένο τομέα απεικονίζεται με την έλλειψη αντίστοιχου προσανατολισμού που να προσδίδει μία ώθηση στον αγροτικό κόσμο ώστε να φέρει τα πάνω-κάτω, διαδραματίζντας πρωταγωνιστικό ρόλο στην παραγωγική ανασυγκρότηση της χώρας.

Την ίδια χρονική περίοδο στην Ελλάδα, εκκατομύρια φτωχοποιημένοι άνθρωποι στερούνται τα προς το ζην κι εκατοντάδες χιλιάδες νέοι εγκαταλείπουν τη χώρα για να αναζητήσουν αξιοπρεπή εργασία.

Με μια μικρή μελέτη για το τι συμβαίνει στις υπόλοιπες μεσογειακές ευρωπαϊκές χώρες, εύκολα διαπιστώνουμε πως ο συνεταιρισμός είναι ο βασικός φορέας άσκησης οικονομικής δραστηριότητας και κοινωνικής προόδου των αγροτικών πληθυσμών. Αν εξετάσουμε τι συμβαίνει στο νεοελληνικό περιβάλλον αντιλαμβανόμαστε μια διάχυτη απαξίωση της έννοιας του συνεταιρισμού. Οι ρίζες της απαξίωσης αυτής βρίσκονται στο μοντέλο διοίκησης των συνεταιρισμών που εφαρμόστηκε τη δεκαετία του ΄80 από τους υπουργούς γεωργίας εκείνης της εποχής με τους νόμους 1257/1982 και 1541/1985.

Τι συνέβη τότε;

Η εισαγωγή του συστήματος των κομματικών εκλογικών συνδυασμών στις αρχαιρεσίες των συνεταιρισμών επέτρεψε την άμεση εμπλοκή των κομμάτων στις υποθέσεις των συνεταιρισμών με συνέπεια την υπονόμευση της οικονομικής τους αποτελεσματικότητας. Παράλληλα, η ανάθεση στους συνεταιρισμούς της θεσμικής υποχρέωσης του κράτους να χαρακτηρίζει ποιος είναι ο επαγγελματίας αγρότης, είχε ως αποτέλεσμα οι αγρότες να διατελέσουν τη μοναδική επαγγελματική κατηγορία στην Ελλάδα χωρίς επαγγελματικό μητρώο! Αυτό στην ουσία λειτούργησε ενάντια στους επαγγελματίες αγρότες μιας και γέννησε το φαινόμενο της διαρροής ευρωπαϊκών οικονομικών ενισχύσεων σε πρόσωπα που δεν είχαν καμία απολύτως σχέση με την αγροτική παραγωγή.

Αυτοί που έχουν υπεξαιρέσει πακτωλό χρημάτων είναι αυτοί που πάτησαν πάνω στο προαναφερόμενο καθεστώς, φόρεσαν την ενδυμασία του αγρότη χωρίς να είναι πραγματικά αγρότες και απομύζησαν τεράστια ποσά. Είναι γνωστοί με ονόματα, επώνυμα και διευθύνσεις.

Αν μελετήσουμε λίγο τι συμβαίνει σε προηγμένες αγροτοπαραγωγικές χώρες διαπιστώνουμε ότι η καινοτομία και η επιστημονική έρευνα αποτελούν συγκριτικά πλεονεκτήματα της παραγωγικής διαδικασίας. Αντίθετα στην Ελλάδα επικρατεί το ερώτημα: πως η καινοτομία και η επιστημονική έρευνα θα φτάσουν στον αγρό ως παρεχόμενες δημόσιες υπηρεσίες ενός κοινωνικού κράτους που σέβεται την παραγωγή του;

Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί ο νομός της Αιτωλοακαρνανίας και η καπνοπαραγωγή του. Σύμφωνα με την αναθεώρηση της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής τον Ιούνιο του 2003, αποφασίστηκε η απόσυρση της καλλιέργειας του καπνού από τα ευρωπαϊκά μεσογειακά εδάφη. Πριν από εκείνα τα χρόνια, σε μια από τις σημαντικότερες καπνοπαραγωγικές περιοχές που υπέστη μεγάλο πλήγμα από την προαναφερόμενη απόφασης - την πεδιάδα του Αγρινίου - λειτουργούσε ο καπνικός σταθμός έρευνας (παράρτημα του εθνικού ιδρύματος αγροτικών ερευνών), παρέχοντας κρίσιμο επιστημονικό έργο και γεωτεχνική δημόσια υποστήριξη στους καλλιεργητές καπνού.

Μετά την αναθεώρηση της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής του 2003, ο ρόλος του προαναφερόμενου ινστιτούτου σε μια χώρα που σέβεται την παραγωγή της, θα ήταν να ενισχυθεί και να στραφεί σε ενδελεχή πειραματισμό νέων καλλιεργειών. Ώστε μετά τη μεταβατική περίοδο της απόσυρσης, οι νέες καλλιέργειες να μπορούν να παράγουν προϊόντα που να ενισχύουν το εισόδημα των παραγωγών, την οικονομία της περιοχής και κατ’επέκταση την εθνική οικονομία της χώρας. Αντ’ αυτού ο προαναφερόμενος σταθμός έρευνας έκλεισε αφήνοντας στην τύχη τους καλλιεργητές, χωρίς δημόσια επιστημονική υποστήριξη και προγραμματισμό³!

Τραγική συνέπεια όλων αυτών και άλλων παραγόντων είναι το 2014 να μιλάμε για εκατομμύρια ευρώ που κατευθύνθηκαν στον αγροτικό τομέα, χωρίς όμως να έχουν δημιουργήσει το βασικότερο στοιχείο που αφορά στις αναγκαίες υποστηρικτικές δομές.
Πλέον οι πληγές στον παραγωγικό ιστό και στο ανθρώπινο δυναμικό είναι εμφανείς, καθώς η εγκατάλειψη της υπαίθρου σε συνδυασμό με την ταυτόχρονη γήρανση του αγροτικού πληθυσμού κατέστησαν βαθμιαία σε πρωταγωνιστικά χαρακτηριστικά του ελληνικού αγροτικού κόσμου.

Πως μπορεί να γίνει ελκυστικός ο αγροτικός τομέας στους νέους; Πέρα από τις συλλογικότητες, το ίδιο το κράτος αν θέλει να υποστηρίξει τον αγροτικό τομέα χρειάζεται να δημιουργήσει τις αναγκαίες δομές. Με βάση τα γεωμορφολογικά δεδομένα (έντονο ανάγλυφο, μικρός κλήρος γης κ.τ.λ.) δεν είναι εφικτό να υπάρχει αγροτική παραγωγή στη χώρα που ζούμε χωρίς τη στήριξη κρατικών δομών.

Από τις αρχές της προηγούμενης δεκαετίας˙ τότε που με τα πρώτα κινήματα ενάντια στην παγκοσμιοποίηση η Αριστερά άρχισε να έρχεται σε ουσιαστική επαφή με το οικολογικό κίνημα, συζητάω ενδελεχώς με φίλους που έχουν κι επαγγελματική σχέση με την Αριστερά, όλα αυτά που γράφω κατά καιρούς σχετικά με το συγκεκριμένο θέμα. Η απάντηση που διατυπώνω στην ερώτηση του πως θα μπορέσουμε να λύσουμε το πρόβλημα που βιώνουμε, είναι το να αντιληφθούμε πως ο πραγματικός εχθρός είναι το μοντέλο εξουσίας κι εξάρτησης που έχει διαμορφωθεί όλα αυτά τα χρόνια.

Χωρίς ανάθεση, χωρίς «πατερούλη».

Διαδικτυακές πηγές:

1. http://enterioni.blogspot.gr/2013/02/abismo-urbano-y-produccion-agraria.html

2. http://enterioni.blogspot.gr/2012/12/que-significa-recostruccion-productiva.html

3. http://enterioni.blogspot.gr/2012/01/vitrinas-sin-idolos-shop-windows.html