Estamos creando un huerto en el parque de Navarino - Δημιουργούμε περιβόλι στο πάρκο Ναυαρίνου - We are making an orchard in the park of Navarino

To περασμένο Σαββατοκύριακο 10 και 11 Νοεμβρίου, αφιέρωσα πολλές ώρες από τον προσωπικό μου χρόνο στο αυτοδιαχειριζόμενο πάρκο Ναυαρίνου. Ήταν δύο μέρες που πραγματοποιήθηκαν εργασίες - εκσκαφές, επιχωματώσεις, διαμορφώσεις του περιβάλλοντος χώρου, φυτεύσεις, κ.τ.λ. - προκειμένου να δημιουργηθεί η υποδομή για να μπορέσει να φτιαχτεί ένα περιβόλι μέσα στο πάρκο. 

Το συγκεκριμένο πάρκο έχει το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό ότι γεννήθηκε στις 7 Μαρτίου 2009 όταν εκατοντάδες άνθρωποι κατέλαβαν ένα εγκαταλελειμμένο πάρκινγκ, ξήλωσαν την άσφαλτο και ξεκίνησαν να δημιουργούν ένα πάρκο με δένδρα, θάμνους, λουλούδια, παγκάκια, παιδική χαρά και άλλα.

Tο θέμα με τα πάρκα στη Αθήνα είναι τεράστιο, καθώς είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα για το πώς αντιμετωπίζονται οι ελεύθεροι κοινόχρηστοι χώροι πρασίνου στην Ελλάδα. Η αντίληψη της κεντρικής εξουσίας για το τι σημαίνει πάρκο και χώρος πρασίνου φαίνεται καθαρά από το 1997 και μετά, κατά την περίοδο διεκδίκησης των Ολυμπιακών Αγώνων από τους Έλληνες. Τότε το βασικό διαπραγματευτικό επιχείρημα, που η ελληνική αντιπροσωπεία διεκδίκησης των αγώνων κατέθετε στη Διεθνή Ολυμπιακή Επιτροπή, ήταν πως μετά τους αγώνες οι εκτάσεις πάρκων και πρασίνου θα αυξάνονταν τόσο πολύ ώστε η πόλη θα μεταμορφώνονταν σε πράσινη. 

Χαρακτηριστικά στο φάκελο υποψηφιότητας της Αθήνας για το 2004 υπήρξε η δέσμευση πως θα καταρτιζόταν και θα υλοποιούνταν πρόγραμμα προστασίας των ορεινών όγκων της Αττικής (έκτασης 800.000 στρεμμάτων), όπως επίσης το περιαστικό πράσινο της πρωτεύουσας θα αυξάνονταν από 19% σε 51% και το αστικό πράσινο από 2.5% σε 10%.

Συγκεκριμένα ας θυμηθούμε το Μνημόνιο του υπουργείου Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων (υ.πε.χω.δ.ε.) με την Οργανωτική Επιτροπή Ολυμπιακών Αγώνων «Αθήνα 2004» το Σεπτέμβρη του 2001, όπου προβλέπονταν η ανάπλαση 60 περιοχών στην ευρύτερη περιοχή της Αττικής, φυτεύσεις 100.000 στρεμμάτων, διαμορφώσεις και φυτεύσεις 120 χιλιομέτρων οδικών αξόνων.

Με μαθηματική ακρίβεια προσδιορίζονταν η φύτευση 282.296 δένδρων, 1.700.000 θάμνων, 10.960.000 μικρών θάμνων, 56.380.000 φυτών εδαφοκάλυψης και 15.660.000 ανθοφύτων. Τον Αύγουστο του 2004 ο υπουργός πε.χω.δ.ε της περιόδου εκείνης δήλωνε περιχαρής στα μέσα μαζικής ενημέρωσης πως σε ολόκληρη την Αττική φυτεύτηκαν 27.000 δένδρα, περίπου 500.000 θάμνοι και πλακοστρώθηκαν επιφάνειες κοινόχρηστων χώρων εμβαδού 90.000 τετραγωνικών μέτρων! 

Τελικά λιγότερο από το 10% των ακριβέστατων αρχικών αριθμών φυτεύτηκε την τελευταία στιγμή, υπό την ασφυκτική πίεση του χρόνου και των σπουδαίων χρονοβόρων καθυστερήσεων ολοκλήρωσης των έργων τσιμέντου.  

Τα προαναφερθέντα νούμερα που προβλήθηκαν ως επιχειρήματα διεκδίκησης των αγώνων έμειναν μόνο στα χαρτιά. Συνάμα το γεγονός πως τα έργα πρασίνου δεν δημοπρατήθηκαν αυτόνομα, αλλά εντάχθηκαν ως υποέργα σε μεγαλύτερα τεχνικά έργα, είχε ως συνέπεια αντί για το πρασίνισμα την περαιτέρω τσιμεντοποίηση της πόλης. Είναι πασιφανές πλέον πως τα μεγάλα οικοδομικά έργα καθώς και τα έργα οδοποιίας λειτουργούν ανταγωνιστικά προς τα έργα πρασίνου. 

Βέβαια όταν γίνεται λόγος για το συγκεκριμένο πράσινο χρειάζεται να διευκρινίζεται πως εννοείται το πραγματικό, το φυτικό, το ζωντανό κι όχι το πράσινο της ισπανικής έκφρασης «πιο παράξενο κι από πράσινο σκύλο». Το γεγονός ότι τα πράσινα κάγκελα των πεζοδρομίων του δήμου Αθηναίων έχουν δημοπρατηθεί ως έργα πρασίνου, αποτελεί ένα τέτοιο στοιχείο της νεοελληνικής πραγματικότητας.

Το κάπως αφηρημένα οικολογικό περιεχόμενο ενός κοινόχρηστου πάρκου με όρους αυτοδιαχείρισης - ως χώρου ανθρώπινης συνεύρεσης, ψυχαγωγίας και πρασίνου που λειτουργεί αυτοοργανωμένα, αντιιεραρχικά και αντιεμπορευματικά – έχει μετασχηματιστεί πλέον σε πεδίο διεκδίκησης ζωτικών αναγκών. Τέτοιες ζωτικές σήμερα ανάγκες είναι η εκπαίδευση στην καλλιέργεια της Γης, η συνεργασία για συλλογική παραγωγή και η αυτοδιαχείριση της τροφής. 

Ταυτόχρονα κατά τη διάρκεια των τελευταίων χρόνων διαπιστώθηκε στο πάρκο Ναυαρίνου πως έχει διαμορφωθεί η αδήριτη ανάγκη για αλλαγή χρήσης της γης από αναπαυτήριο παθητικών καταναλωτών, σε αγρό καλλιέργειας της γης με τη συμμετοχή ενεργών ανθρώπων. 

Με τη δημιουργία του περιβολιού στο αυτοδιαχειριζόμενο πάρκο Ναυαρίνου σκοπός είναι να παραχθεί τροφή και σπόροι για εκπαιδευτικούς και πειραματικούς σκοπούς, ώστε να μπορεί ο καθένας να προσεγγίσει τον τρόπο που παράγεται η τροφή. Ώστε να μπορούν παιδιά και νέοι να αντιλαμβάνονται πως η τροφή δεν φυτρώνει στα ράφια ενός σούπερ μάρκετ. 

Eίναι γεγονός πως στις σημερινές μητροπόλεις χάνεται καθημερινά αυτή η τεχνογνωσία παραγωγής τροφής που μεταδιδόταν από γενιά σε γενιά, ενώ πολλές φορές γίνεται εμπόρευμα και προνόμιο στα χέρια των ειδικών. Στις σημερινές μητροπόλεις συμβαίνει η γη και τα μέσα παραγωγής να είναι πεπερασμένα, ενώ οι νόμοι της αξίας και του χρήματος έχουν διεισδύσει σε όλες τις όψεις της καθημερινότητας.

Με συλλογικές διαδικασίες στην πράξη, είναι ανάγκη να επανεφευρεθεί η μεταβολική σχέση μεταξύ πόλεως-υπαίθρου, κατανοώντας ως τέτοια τη διαδικασία παραγωγής της τροφής τόσο για το κύτταρο όσο και για την κοινωνία. Φύση και άνθρωποι ενάντια σε αυτούς που επιχειρούν να μετατρέψουν κάθε έμβιο οργανισμό ολοκληρωτικά σε εμπόρευμα. 

Δεν είναι τυχαίο άλλωστε πως πέντε εταιρείες ελέγχουν το 75% των εμπορεύσιμων σπόρων σε ολόκληρο τον κόσμο. Ανερυθρίαστα δε μεγαλοστελέχη γιγάντιας εταιρείας του συγκεκριμένου χώρου από το 1999 ήδη, έχουν περιγράψει έναν κόσμο στον οποίο το 100% των εμπορεύσιμων σπόρων θα είναι γενετικά τροποποιημένοι και θα κατοχυρώνονται με διπλώματα ευρεσιτεχνίας.

Αυτό με λίγα λόγια σημαίνει πλήρη έλεγχο των τροφικών αποθεμάτων ολόκληρης της υφηλίου.

Ταυτόχρονα στην εποχή μας συμβαίνει μία πολιτειακή μετάλλαξη της αστικής κοινοβουλευτικής δημοκρατίας και ραγδαία επέλαση σκληρών νεοφιλελεύθερων κατασταλτικών πολιτικών. Πολιτικές που στοχεύουν στην ιδιωτικοποίηση των φυσικών πόρων και του ορυκτού πλούτου που ως δημόσια περιουσία, ανήκουν σε όλους/-ες μας, ενώ παράλληλα οι ίδιες πολιτικές πιέζουν για την κοινωνικοποίηση μόνον των ζημιών. 

Η καλλιέργεια της γης, η παραγωγή και διατήρηση σπόρων παραδοσιακών ποικιλιών και το μοίρασμα τους, αποτελούν αναγκαίες προϋποθέσεις αντίστασης ενάντια στον έλεγχο της τροφής και του γενετικού πλούτου που θέλουν διακαώς και έντεχνα να επιβάλλουν σήμερα ορισμένες πολυεθνικές εταιρείες.

Το αυτοδιαχειριζόμενο πάρκο Ναυαρίνου αρνείται τη μονόδρομη λογική της ιστορίας που προσπαθεί πότε με την ωμή κατασταλτική βία και πότε με θεσμοθετημένες διαδικασίες, να καθηλώσει τους δραστήριους ανθρώπους στη λογική του δεν-αλλάζει-τίποτα. Αξιώνεται η ουτοπία και με πρώτη ύλη το έδαφος και το χώμα επιχειρείται να δημιουργηθεί ένα περιβόλι στο κέντρο της πόλης. 

Για όλους αυτούς τους λόγους η ανοιχτή συνέλευση του πάρκου έχει απευθύνει πρόσκληση για την Κυριακή 18 Νοεμβρίου, ώρα 17:00, στην οδό Τσαμαδού 15, όπου πρόκειται να πραγματοποιηθεί συζήτηση με θέμα τη δημιουργία ομάδας καλλιέργειας της γης και σποροπαραγωγής παραδοσιακών ποικιλιών. 

Fotografías y texto de ©Dimitris V. Geronikos 2012
Las fotografías son realizadas en el ecosistema del parque autogestionado de Navarino, durante los días 10 y 11 de noviembre de dos mil doce.

Κείμενο – Φωτογραφίες: © Δημήτρη Β. Γερονίκος 2012
Οι φωτογραφίες έχουν λειφθεί στο οικοσύστημα του αυτοδιαχειριζόμενου πάρκου Ναυαρίνου, κατά τη διάρκεια των ημερών 10 και 11 Νοεμβρίου του δύο χιλιάδες δώδεκα.

Text and photos by ©Dimitris V. Geronikos 2012
The photos are taken in the ecosystem of the self-managed park of Navarino, during the days of Νovember, 10^th & 11^th of  two thousand twelve.