Ο βραχόκηπος με το όνομα Ναυτίλος στο κτήμα Συγγρού

Χελώνες που ζεσταίνονται στον ήλιο, μικρά σκαθάρια που ζουν ανάμεσα στις ρωγμές της γης, μέλισσες που συλλέγουν γύρη από τα λουλούδια, αρωματικά φυτά ανθεκτικά στην ανομβρία. Το οικοσύστημα ενός βραχόκηπου είναι γεμάτο ζωή λαμβάνοντας υπόψη ότι υφίστανται πολλές και ποικίλες δυνατότητες σχεδιασμού του∙ καθώς μπορεί να αναπαριστά ένα μικροσκοπικό παραθαλάσσιο ή τροπικό τοπίο, να εκτείνεται σε πλαγιά ή επίπεδο έδαφος, να περιέχει λόφους, πέτρινους τοίχους ή ακόμα και να διασχίζεται από μικρό ρέμα.

Ανάλογο έργο τοπιο-κατασκευής βραχόκηπου εκκίνησε την περασμένη Άνοιξη από εκπαιδευόμενες/-ους του Δ’ εξαμήνου 2023-2024, στη Σχολή Ανώτερης Επαγγελματικής Κατάρτισης Αττικής του ΕΛ.Γ.Ο. Δήμητρα στο Κτήμα Συγγρού Αμαρουσίου.¹ 

Εκείνη την εποχή, κλήθηκα να συνδράμω ως γεωπόνος-εκπαιδευτής και να αναλάβω τον επιστημονικό συντονισμό της ομάδας των εκπαιδευόμενων, προκειμένου να περαιωθεί η μελέτη που εκπόνησαν κατά το προηγούμενο εξάμηνο σπουδών τους.

Η ιδέα σύνταξης της μελέτης στόχευε στη δημιουργία ενός οικοσυστήματος ανθεκτικού στην έλλειψη νερού, χάρη στην επιλογή της κατάλληλης βλάστησης και την οικολογική, γλυπτική χρήση του πέτρινου υλικού. Η αρχική ιδέα τροποποιήθηκε ως προς τα γεωμετρικά χαρακτηριστικά της τοπίο-κατασκευής και συμφωνήθηκαν οι σημερινές διαστάσεις της∙ ήτοι διάμετρος βάσης τρία μέτρα που σε σπειροειδή μορφή ανορθώνεται σε ύψος ενός περίπου μέτρου.

Κατά την ανέγερση του βραχόκηπου προσδιορίσαμε τις δυνατότητες της τοποθεσίας και τις πιθανές χρήσεις γης με ενίσχυση των σημείων που θα καθιστούσαν πιο ευανάγνωστη τη ροή στον κήπο. Επιπλέον, ένα χαρακτηριστικό που εντοπίσαμε στον υπό παρέμβαση χώρο, αφορά στο γεγονός ότι η τοπογραφία του εμφανίζει μια μικρή κλίση κι εν προκειμένω αυτήν η συνθήκη μας ώθησε να δημιουργήσουμε ένα μικρό ενδιαίτημα που διαρρηγνύει ελαφρώς το επικλινές του εδάφους.

Ως υλικά του έργου χρησιμοποιήθηκαν πέτρες -μικρού, μεσαίου και μεγάλου μεγέθους- σε συνδυασμό με αργιλώδες έδαφος, πηλό κι ελάχιστο άχυρο∙ αναμειγμένα όλα με νερό. Η πλάση της δομής πραγματοποιήθηκε χειρωνακτικά κατά τη διάρκεια είκοσι ημερών, προκειμένου να ομογενοποιηθεί, συμπιεστεί και σταθεροποιηθεί το προαναφερόμενο μείγμα επί του σκελετού που σχηματίζουν οι πέτρες.

Σημαντική παράμετρος που ελήφθη υπόψη αποτελεί η παραδοχή ότι η βάση ενός κήπου αυτού του τύπου, δεν αφορά μόνο στην οπτική διάταξη των λίθων, αλλά κυρίως στην ανάλυση του χώρου που εκτείνεται και στην κατάλληλη επιλογή φυτών. Δημιουργείται με αυτόν τον τρόπο ένα περιβάλλον φιλόξενο για ορισμένα ενδημικά είδη και όχι μόνο.

Η ανύψωση των τοιχωμάτων εξελίχθηκε ανάλογα με τον χρόνο προξήρανσης του μείγματος καθώς σε πολύ υγρή μορφή δεν είναι χρήσιμο, ούτε όμως και σε πολύ στεγνή· σαφώς είναι απαραίτητο να βρίσκεται σε χυτεύσιμη σύσταση. Μετά το στέγνωμα και την επαρκή στερεοποίηση των τοιχίων, ακολούθησε η τοποθέτηση μικρότερων σε μέγεθος πετρών στα ενδιάμεσα κενά και η σύσφιξη τους με την προσθήκη μείγματος.

Βάσει της μελέτης τα φυτά που πρόκειται να εγκατασταθούν στο βραχόκηπο, συνίσταται ως βλαστικοί όγκοι να λειτουργούν συμπληρωματικά με την κλίμακα των βράχων, να συνδυάζονται αρμονικά και χρωματικά μαζί τους. Στην αρχική ιδέα επιδιώξαμε να συμπεριλάβουμε είδη που θα μπορούσαν να χρησιμεύσουν ως ελκυστικά επικονιάσεων, καθώς κάθε κήπος γίνεται αντιληπτός ως ζωντανότερος όταν περιβάλλεται από την πανίδα που τον κατοικεί, ιδιαίτερα στα ανθρωπογενή αστικά ενδιαιτήματα.

Ουσιαστικά εφαρμόσαμε μία μέθοδο που φέρει πολλά χαρακτηριστικά από την τεχνοτροπία Cob, η οποία συνδυάζει τρόπους κατασκευών με πολύ χαμηλό περιβαλλοντικό αντίκτυπο, επιτρέποντας τη χρήση τοπικών υλικών της περιοχής που εμφανίζουν ανθεκτικότητα στις κλιματικές μεταβολές και είναι εύκολα επεξεργάσιμα.

Αυτές οι διαδικασίες επηρεάζονται από μηχανικές και χημικές ιδιότητες του εδάφους όπως το μέγεθος των σωματιδίων, τη σταθερότητα των αδρανών υλικών, την περιεκτικότητα σε οργανική ουσία, την ποσότητα και το είδος των στρωμάτων αργίλου. Εδαφολογικά χαρακτηριστικά που καθορίζουν τη δομή της γης και τη μετάδοση του νερού εντός της.

Σκοπός μας ήταν να χρησιμοποιήσουμε υφιστάμενα γεωτεχνικά υλικά με υψηλές δυνατότητες αναδημιουργίας τοπίου ώστε να τα ενσωματώσουμε σε μια πρόταση που προσφέρει στο χρήστη εμπειρία μεταδίδοντας ενδιαφέρον, ηρεμία και φυσικότητα.

Προοπτική μας αποτέλεσε η ανάδυση ενός οπτικά ελκυστικού και λειτουργικού χώρου φυσικών οικολογικών στοιχείων -με εκπαιδευτικό περιεχόμενο- των οποίων η τελική στερεομετρία σμιλεύτηκε από χέρια που συνδυάζουν γνώση καλλιέργειας της γης με παραδοσιακή τεχνοτροπία λιθοκατασκευής.

Το αποτέλεσμα της συλλογικής μας προσπάθειας είναι ένα έργο που κατά το μάλλον ή ήττον περικλείει χαρακτηριστικά του τόπου στον οποίο παρεμβήκαμε -ως διασταύρωση εδαφογλυπτικής, αρχιτεκτονικής τοπίου, ανθοκομίας και βοτανικής- προκειμένου να διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στο δημόσιο χώρο.

Η τελική μορφή του βραχόκηπου μοιάζει με το σχήμα του Ναυτίλου ήτοι ένα γένος κεφαλόποδων μαλακίων από τα οποία σήμερα επιβιώνουν τρία είδη. Η προέλευσή του χρονολογείται από το τέλος της Κάμβριας περιόδου η οποία προσδιορίζεται από 570.000.000 ως 510.000.000 έτη πριν. Αυτό το γένος διαφοροποιήθηκε πάρα πολύ κατά τη διάρκεια του Ανώτερου Παλαιοζωικού και τα είδη του εξαφανίστηκαν προοδευτικά, σχεδόν ολοκληρωτικά κατά τη διάρκεια του Καινοζωικού ∙ όπερ σημαίνει ότι ο Ναυτίλος θεωρείται ζωντανό απολίθωμα.

Πηγές:

1. Ellinikos Georgikos Organismos - DIMITRA | UCP Knowledge Network

2. https://es.wikipedia.org/wiki/Nautilus

Για να δείτε περισσότερες φωτογραφίες και να διαβάσετε το κείμενο σε άλλη γλώσσα, μπορείτε να ακολουθήσετε τους συνδέσμους:

- ισπανικά,  https://enterioni.blogspot.com/2025/05/un-jardin-de-rocas-llamado-nautilos-en.html

- αγγλικά, https://enterioni.blogspot.com/2025/05/a-rock-garden-called-nautilos-in.html

Λήψη φωτογραφιών και βίντεο στο ιστορικό οικοσύστημα του κτήματος Συγγρού, στο Μαρούσι Αττικής.

Κείμενο – Βίντεο – Φωτογραφίες: © Δημήτρης Γερονίκος

Un jardín de rocas llamado Nautilos en la finca Syggru

Tortugas tomando el sol, pequeños escarabajos viviendo entre las grietas de la tierra, abejas recolectando polen de las flores, plantas aromáticas resistentes a la sequía. El ecosistema de un jardín de rocas está lleno de vida, considerando sus múltiples y variadas posibilidades de diseño;puede representar un paisaje costero o tropical en miniatura, extenderse sobre una pendiente o terreno llano, contener colinas, muros de piedra o incluso ser atravesado por un pequeño arroyo.

Un proyecto de paisajismo de jardín de rocas fue lanzado la primavera pasada por los estudiantes del 4º semestre 2023-2024 de la Escuela de Formación Profesional Superior de Ática de EL.G.O. Dimitra, en la finca Syggrou de Amarousion.¹ 

Fui llamado para asistir como ingeniero agrónomo y educador encargado de la coordinación científica del grupo de estudiantes, con el fin de completar el plan que habían preparado durante los cuatro meses previos de sus estudios.

La idea del estudio se centró en crear un ecosistema resistente a la escasez de agua, por medio de la selección de vegetación apropiada y al uso ecológico y escultórico de la piedra. La idea inicial se modificó en función de las características geométricas de la construcción paisajística y se acordaron sus dimensiones: un diámetro de base de tres metros en forma de espiral que se eleva hasta una altura de aproximadamente un metro.

Durante la construcción del jardín de rocas, determinamos las posibilidades de ubicación y usos del terreno, realzando los puntos que facilitarían la lectura  del flujo en el jardín. Además, una característica que identificamos en la zona de intervención es su leve pendiente topográfica, que nos impulsó a crear un pequeño hábitat que rompe ligeramente la pendiente del terreno.

Los materiales utilizados en el proyecto fueron piedras ¾ pequeñas, medianas y grandes¾ combinadas con tierra arcillosa, limo y un poco de paja; todo ello mezclado con agua. La creación de la estructura se realizó manualmente durante veinte días para homogeneizar, comprimir y estabilizar dicha mezcla sobre el esqueleto formado por las piedras.

Un parámetro importante que se tuvo en cuenta fue la premisa de que la base de un jardín de este tipo no se limita a la disposición visual de las piedras, sino principalmente al análisis del espacio que se extiende y también a la selección adecuada de plantas. De esta manera, se crea un entorno propicio para ciertas especies endémicas e introducidas. 

La elevación de los muros evolucionó en función del tiempo de secado de la mezcla, ya que no es útil ni en estado muy húmedo, ni en estado muy seco; es  importante que tenga una consistencia moldeable. Una vez que los muros se secaron y solidificaron lo suficiente, se colocaron piedras más pequeñas en los huecos entre ellos y se consolidaron añadiendo la mezcla.

Con base en el estudio, se recomendó que las plantas que se instalaran en el jardín de rocas funcionaran como volúmenes vegetales que complementen la escala de las rocas, para combinarse armoniosamente y cromáticamente con ellas. En la idea inicial se buscó incluir especies que pudieran servir como atrayentes de polinización, ya que generalmente  un jardín se percibe más vivo cuando está rodeado de la fauna que lo habita, especialmente en hábitats urbanos antropogénicos.

En esencia, aplicamos un método con muchas características del estilo Cob, que combina sistemas de construcción con un impacto ambiental muy bajo, permitiendo el uso de materiales locales de la región, resistentes al cambio climático y de fácil procesamiento.

Estos procesos se ven influenciados por las propiedades mecánicas y químicas del suelo, como el tamaño de las partículas, la estabilidad de los materiales inertes, el contenido de materia orgánica y la cantidad y tipo de capas de arcilla. Todas ellas características del suelo que determinan la estructura de la tierra y la transmisión del agua en su interior.

Nuestro objetivo fue utilizar materiales geotécnicos existentes con alta capacidad de recreación paisajística para integrarlos en una propuesta que ofrezca al usuario una experiencia que genere interés, además de transmitir tranquilidad y naturalidad.

Nuestra visión fue el consolidación de un espacio visualmente atractivo y funcional creado con elementos ecológicos naturales ¾con contenido educativo¾ cuya estereometría final fue esculpida por manos que combinan el conocimiento del cultivo de la tierra con las técnicas tradicionales de construcción en piedra.

El resultado del esfuerzo colectivo es una obra que, en gran medida, integra las características del lugar donde intervenimos, como una intersección entre la escultura del suelo, la arquitectura del paisaje, la floricultura y la botánica, para desempeñar un papel decisivo en el espacio público.

La forma final del jardín de rocas se asemeja a la del Nautilus, un género de moluscos cefalópodos del que sobreviven tres especies en la actualidad. Su origen se remonta al final del período Cámbrico, situado entre 570.000.000 y 510.000.000 años atrás. Este género se diversificó considerablemente durante el Paleozoico Superior y sus especies desaparecieron gradualmente, casi por completo, durante el Cenozoico, por lo que el Nautilus se podría considerar un fósil viviente.

Fuentes:

1. Ellinikos Georgikos Organismos - DIMITRA | UCP Knowledge Network

1.     2.  https://es.wikipedia.org/wiki/Nautilus

Para ver más fotografías y leer el texto en otro idioma, usted puede seguir los enlaces:

- en griego,  https://enterioni.blogspot.com/2025/05/blog-post.html

- en inglés,  https://enterioni.blogspot.com/2025/05/a-rock-garden-called-nautilos-in.html

Quiero dar las gracias a Violeta Ortega-Navarrete para las observaciones y correcciones que ha hecho en la traducción española del texto.

 

Las fotografías y los videos han sido realizados en el ecosistema histórico de la Finca Syggru, en Amarusion de Ática.

Fotografías, videos y texto: © Dimitris Geronikos

A rock garden called Nautilos in Syggros’ estate

 Turtles sunbathing, small beetles living between the cracks of the earth, bees collecting pollen from flowers, aromatic plants resistant to drought. The ecosystem of a rock garden is full of life considering that there are many and varied possibilities for its design; as it can represent a miniature seaside or tropical landscape, extend over a slope or flat ground, contain hills, stone walls or even be crossed by a small stream.

A rock garden landscape-construction project was launched last spring by trainees of the 4th semester 2023-2024, at the School of Higher Vocational Education in Attica of EL.G.O. Dimitra, at Syggros’ estate of Marousi.¹ 

I was called upon to assist as an agronomist engineer and educator to undertake the scientific coordination of the group of trainees, in order to complete the study, that they had prepared during the previous four months of their studies.

The idea of ​​compiling the study aimed at creating an ecosystem resistant to water shortage, through to the selection of appropriate vegetation and the ecological, sculptural use of stone material. The initial idea was modified in terms of the geometric characteristics of the landscape-construction and its  dimensions were agreed upon: a spiral shape of three meters base, that rises to a height of one meter approximately.

During the construction of the rock garden, we determined the possibilities of the location and land uses by enhancing the points that would make the flow in the garden more legible. Furthermore, a feature that we identified in the area under intervention concerns the fact that its topography displays a slight slope, and in this case, this condition prompted us to create a small habitat that slightly breaks the ground ‘s slope.

he materials used in the project were stones ¾small, medium and large¾ in combination with clay soil, silt and a little straw; all mixed with water. The creation of the structure was carried out manually over a period of twenty days, in order to homogenize, compress and stabilize the aforementioned mixture on the skeleton formed by the stones.

An important parameter that was taken into account is the assumption that the basis of a garden of this type does not only concern the visual arrangement of the stones, but mainly the analysis of the space that extends and also the appropriate selection of plants. In this way, an environment hospitable to certain endemic and introduced species, is created.

The elevation of the walls evolved depending on the mixture’s drying time, as it is not useful in a very wet form, nor in a very dry one; it is important it to be in a castable consistency. After the walls had dried and sufficiently solidified, smaller stones were placed in the gaps between them and their consolidation was carried out by adding the mixture.

Based on the study, the plants that are to be installed in the rock garden are recommended to function as vegetative volumes that complement the scale of the rocks, to be combined harmoniously and chromatically with them. In the initial idea, we sought to include species that could serve as pollination attractants, as every garden is perceived as more alive when surrounded by the fauna that inhabits it, especially in anthropogenic urban habitats.

Essentially, we applied a method that bears many characteristics of the Cob style, which combines construction methods with a very low environmental impact, allowing the use of local materials from the region that are resistant to climate change and are easily processed.

These processes are influenced by mechanical and chemical properties of the soil such as particle size, the stability of inert materials, the content of organic matter, the amount and type of clay layers. Soil characteristics that determine the structure of the earth and the transmission of water within it.

Our aim was to use existing geotechnical materials with high landscape re-creation capabilities in order to integrate them into a proposal that offers at the user an experience by transmitting interest, tranquility and naturalness.

Our vision was the emergence of a visually attractive and functional space of natural ecological elements ¾with educational content¾ which final stereometry was sculpted by hands that combine knowledge of land cultivation with traditional stone construction techniques.

The result of the collective effort is a space that mostly integrates the characteristics of the place where we intervene, as an intersection between ground sculpture, landscape architecture, floriculture and botany, to play a decisive role in public space.

The final form of the rock garden resembles a Nautilus’ shape, which is a genus of cephalopod mollusks, one of the three species that survive today. Its origin dates back to the end of Cambrian period, which is determined from 570,000,000 to 510,000,000 years ago. This genus diversified greatly during the Upper Paleozoic and its species gradually disappeared, almost completely, during the Cenozoic, which means that Nautilus is considered a living fossil.

Sources:

1. Ellinikos Georgikos Organismos - DIMITRA | UCP Knowledge Network

1.    2.  https://es.wikipedia.org/wiki/Nautilus

If you like to see more photos and read the text in other language you can follow the links:

- in greek, https://enterioni.blogspot.com/2025/05/blog-post.html

 - in spanish, https://enterioni.blogspot.com/2025/05/un-jardin-de-rocas-llamado-nautilos-en.html

I would like to thank Violeta Ortega-Navarrete for the corrections and observations that has made in English translation of the text.


Photos and videos are taken in the historical ecosystem of  Syggros’ estate, in Amarousion of Ática.

Text, photos and videos by © Dimitris Geronikos.