El parque municipal de Agrinio (donado por la familia de Papastratou) - Το δημοτικό Παπαστράτειο Πάρκο Αγρινίου - The municipal park (donated by Papastratou’s family) of Agrinio

Το Παπαστράτειο δημοτικό πάρκο Αγρινίου εκτείνεται σε 54 στρέμματα γης και είναι σήμερα ο μεγαλύτερος δημόσιος ελεύθερος χώρος ξεκούρασης, αναψυχής της πόλης. Η ιστορία του αρχίζει το 1919 όταν η οικογένεια Παπαστράτου αγόρασε μια σημαντική έκταση στα όρια του παλιού σχεδίου πόλης από τον Κωνσταντίνο Χατζόπουλο.

Ο Κωνσταντίνος Χατζόπουλος γεννήθηκε στο Αγρίνιο την πρώτη μέρα του Σεπτεμβρίου του 1868 και πέθανε στις 20 Ιουλίου 1920 στο Μπρίντιζι της Ιταλίας. Υπήρξε μυθιστοριογράφος, ποιητής, διηγηματογράφος, μεταφραστής και δοκιμιογράφος, από τους πρωτοπόρους του δημοτικισμού και του σοσιαλισμού στην Ελλάδα. Είναι ο πρώτος μεταφραστής του Κομμουνιστικού Μανιφέστου στην ελληνική γλώσσα.

Η ιστορία του πάρκου είναι κομμάτι από την ιστορία της πόλης, σύμφωνα με όσα γράφει ο Γεράσιμος Παπατρέχας (1922-1998) στο βιβλίο του Ιστορία του Αγρινίου (έκδοση Δήμου Αγρινίου, 1991, σελ. 397-399): «To 1926 παραδόθηκαν τα πρώτα προσφυγικά σπίτια, αλλά και μέχρι το 1930 υπήρχαν ακόμα άστεγες οικογένειες, που συνωστίζονταν σε τρεις μεγάλες παράγκες στον “Παλιό συνοικισμό”. Η οικοδόμηση σπιτιών για τη στέγαση των υπόλοιπων οικογενειών είχε αναγκαστικά σταματήσει, γιατί δεν υπήρχε οικοπεδική έκταση. Οι Σύλλογοι των προσφύγων ζήτησαν, και πέτυχαν τελικά, να παραχωρηθεί για το σκοπό αυτό το κτήμα Αδελφών Παπαστράτου έκτασης 54 στρεμμάτων. Και το κτήμα δεν ήταν άλλο από το σημερινό πάρκο, που οι Αδελφοί Παπαστράτου είχαν αγοράσει από τον Κώστα Χατζόπουλο, τον ποιητή και συγγραφέα, κληρονόμο των θετών του γονέων Σωτήρη και Ελένης Στάικου.»

Την εποχή εκείνη ήταν εγκαταλειμμένο σχεδόν με ελάχιστα στρέμματα καλλιεργούμενα από διάφορους ενοικιαστές. Η τότε κυβέρνηση προχώρησε στην απαλλοτρίωση του κτήματος, αλλά η απόφαση εκείνη προκάλεσε την καθολική αντίδραση δημοτικής αρχής και δημοτών. Και αποδείχτηκε πως ήταν ευτύχημα για την πόλη, εκείνη η αφύπνιση και η έντονη αντίδραση. Μέχρι τότε οι ιδιοκτήτες του κτήματος έδιναν προφορικές υποσχέσεις, ότι σχεδίαζαν να δημιουργήσουν εκεί έργο κοινής ωφέλειας και γινόταν λόγος για παιδικούς-σχολικούς κήπους, υπαίθρια σχολεία, σύμφωνα με ευρωπαϊκά πρότυπα, κ.α.(…). 

 

Από την εφημερίδα «Τριχωνίς» της 24.3.1929, πληροφορούμαστε ότι στις 17 Μαρτίου ημέρα Κυριακή είχε συγκροτηθεί συλλαλητήριο στην πόλη, για την άρση της απαλλοτρίωσης: «Κατόπιν της αναγκαστικής απαλλοτριώσεως του γηπέδου Αδελφών Παπαστράτου, επιτροπή εκ συμπολιτών εζήτησε άδειαν παρά της Χωροφυλακής διά συγκρότηση συλλαλητηρίου, όπερ και εγένετο την πρωίαν της παρελθούσης Κυριακής. Επίσης την πρωίαν της αυτής ημέρας συνήλθον εν κλειστώ χώρω και οι πρόσφυγες, οίτινες έλαβον αποφάσεις όπως υποχωρήσωσι της αξιώσεως της εγκαταστάσεως των εις το γήπεδον των Αδελφών Παπαστράτου και ότι δεον το ταχύτερο να εξευρεθεί άλλο τοιούτο κατάλληλον από υγιεινής απόψεως. Οι πρόσφυγες παρόλο που η απαλλοτρίωση ήταν πια τετελεσμένο γεγονός δηλώνουν πρόθυμοι να παραιτηθούν, αρκεί να τους εξασφαλισθεί άλλο γήπεδο. Και δήλωσαν παραίτηση για δυο λόγους: Αφενός γιατί κι αυτοί αναγνώριζαν ότι το γήπεδο ήταν πραγματικά κεφαλή της πόλης, και θα μπορούσε ν’ αξιοποιηθεί για το καλό του συνόλου, κι αφετέρου, γιατί δεν ήθελαν σε καμιά περίπτωση να βρεθούν αντιμέτωποι, ν’ανοίξουν διαμάχη με τους γηγενείς, με τους οποίους έπρεπε να συμβιώσουν.(…) Τελικά ρυθμίστηκε το θέμα, και οι πρόσφυγες τακτοποιήθηκαν και η πόλη απέκτησε το πολύτιμο πάρκο της.»
 
















Σήμερα η φυτολογική σύνθεση του πάρκου είναι τόσο πλούσια που το καθιστά ένα μεγάλο βοτανικό κήπο με σημαντικά ιστορικά χαρακτηριστικά. Οι πυκνές φυλλωσιές των φυτών και οι κορμοί των δένδρων λειτουργούν ως καταφύγια για τα μικρόσωμα ζώα. Αποτελεί ένα ζωντανό οικοσύστημα με ιδιαίτερη βιοποικιλότητα που επηρεάζεται από ποικίλους παράγοντες και λειτουργεί ως ένας οικολογικός δείκτης υγείας του περιβάλλοντος.
















Πλέον κρίνεται απαραίτητο να συνταχθεί ένα ατομικό μητρώο για κάθε δένδρο, στο οποίο να καταγράφονται όλες οι εργασίες που γίνονται σε αυτό (κλαδεύματα, φυτοπροστατευτικές δράσεις, καλλιεργητικοί χειρισμοί κ.τ.λ.). Μ’ αυτόν τον τρόπο αποφεύγονται ορισμένες άστοχες δενδροκομικές επεμβάσεις, όπως είναι κάποιες από αυτές που εφαρμόστηκαν κατά την αποκατάσταση των ζημιών που προκλήθηκαν από τους ανέμους τον περασμένο Σεπτέμβριο του 2011.

Η αύξηση της δενδροκάλυψης με γηγενή δένδρα της περιοχής μπορεί να δημιουργήσει ένα ζωτικής σημασίας δημοτικό δενδροκομείο με σαφή εκπαιδευτική κι επιστημονική αξία. Το εν λόγω δενδροκομείο μπορεί να αποτελέσει τη δεξαμενή φυτικού γενετικού υλικού για τις παραγωγικές ανάγκες του ευρύτερης γεωγραφικής περιοχής. 

Είναι απαραίτητη η μελετημένη εγκατάσταση ενός σύγχρονου εντοπισμένου δικτύου άρδευσης που να χρησιμοποιεί το βρόχινο νερό (συλλεγόμενο σε ομβρυοδεξαμενή) και είναι άφθονο στην περιοχή. Το προαναφερόμενο αρδευτικό δίκτυο χρειάζεται να είναι προσαρμοσμένο στις ανάγκες των υπαρχόντων αλλά κυρίως των νέων δένδρων, προκειμένου να καλύπτονται οι υδατικές ανάγκες της συνολικής βλάστησης όπως επίσης και να αναδεικνύεται η σπουδαιότητα του υγρού στοιχείου μέσα από την υδάτινη διαδρομή του.

Η ελάχιστη χρήση τσιμέντου ή ασφάλτου σε σύγκριση με την έκταση της ελεύθερης γης, είναι από τα σπουδαία πλεονεκτήματα του πάρκου. Ενδεχομένως η ανασύσταση των διαδρομών με πορώδη, διαπερατά χωμάτινα υλικά θα αναζωογονούσε το τοπίο και θα συνέβαλε θετικά στην ψυχαγωγία των επισκεπτών. Οπωσδήποτε το στοιχείο του χώματος χρειάζεται να διατηρηθεί τόσο για λόγους αισθητικούς όσο και για λόγους υγείας των αθλουμένων και των παιδιών. Η καταπόνηση στο σώμα και στις αρθρώσεις είναι σαφώς λιγότερες όταν το τρέξιμο ή το περπάτημα γίνονται πάνω σε χώμα, παρά όταν γίνονται πάνω σε σκληρά συμβατικά υλικά εδαφοκάλυψης (βλ. τσιμέντο ή άσφαλτο).

 
 











Φρεάτια και κανάλια άστοχα χωρίς λειτουργική σημασία, όπως και η σφράγιση της γης με οικοδομικά υλικά είναι στοιχεία περιορισμένα μέχρι σήμερα σε ολόκληρη την έκταση του πάρκου. Οι κατασκευαστικές αστοχίες και οι κακοτεχνίες λείπουν. 

 












Όλα τα προαναφερόμενα, κατοχυρώνουν στο πάρκο το ρόλο του πνεύμονα της πόλης μέσα σε ένα περιβάλλον όπου οι μέσες ημερήσιες θερμοκρασίες του καλοκαιριού έχουν αυξηθεί δραματικά τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια λόγω της αχαλίνωτης τσιμεντοποίησης της ευρύτερης αστικής περιοχής του Αγρινίου. Είναι γεγονός πως η ακτινοβολία που φτάνει στην επιφάνεια της γης, είναι εκείνη που καθορίζει τη θερμοκρασία εδάφους και τη θερμοκρασία αέρα. Όσο περισσότερη ακτινοβολία αντανακλάται σε μια επιφάνεια τόσο περισσότερο θερμαίνεται ο αέρας που την περιβάλλει.

















Τα αειθαλή και φυλλοβόλα δένδρα του πάρκου το καλοκαίρι (και όχι μόνο), απορροφούν σημαντικά την προσπίπτουσα ακτινοβολία, δημιουργούν συνθήκες σκίασης και δροσισμού, καθαρίζουν τον αέρα και εμπλουτίζουν την ατμόσφαιρα της πόλης με οξυγόνο.

 












Το ενδεχόμενο χάραξης ενός ποδηλατοδρόμου παράλληλου με τις χωμάτινες διαδρομές, ο οποίος να εξαπλώνεται μέσα στο πάρκο αλλά και με αφετηρία το πάρκο να δημιουργεί ένα δίκτυο δενδροφυτευμένων ποδηλατικών διαδρομών υψηλής βλάστησης μέσα στον αστικό ιστό, είναι ιδέα που πλέον πρέπει να απασχολήσει σοβαρά όσες και όσους ενδιαφέρονται για τη βιωσιμότητα της πόλης. 

Η βελτίωση των υποδομών του πάρκου είναι απαραίτητο να γίνει με πολύ ήπια έργα ακρίβειας χειρουργικών επεμβάσεων, μέσω της σύστασης ειδικής υπηρεσίας διαχείρισης, φροντίδας και προστασίας του πάρκου με καταρτισμένο επιστημονικό κι ερατικό προσωπικό, γεωτεχνικούς, εκπαιδευτικούς, ξεναγούς, παρκοτέχνες και δασοφύλακες που να εργάζονται με συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα εργασιών αναζωογόνησης του πάρκου, ώστε να είναι εφικτή η βιώσιμη παραγωγή έργου σε βάθος χρόνου.

 

Τexto y fotografías de © Dimitris V. Geronikos. Las fotografías son realizadas en el ecosistema del parque municipal de Agrinio de Etoloakarnania, durante los días 15, 17 y 18 de abril de dos mil doce.

Κείμενο-Φωτογραφίες: © Δημήτρης Β. Γερονίκος. Λήψη φωτογραφιών στο οικοσύστημα του δημοτικού πάρκου Αγρινίου Αιτωλοακαρνανίας, κατά τη διάρκεια των ημερών 15, 17 και 18 Απριλίου του δύο χιλιάδες δώδεκα.


















Text and photos by © Dimitris V. Geronikos. The photos are taken in the ecosystem of the municipal park of Agrinio of Etoloakarnania, during the days of April, 15^th, 17^th and 18^th, two thousand twelve.