Carnaval con alma satírico - Καρναβάλι με ψυχή σατυρική - Carnival with satirical soul

Η Πάτρα είναι πόλη που βρίσκεται στις ακτές της βορειοδυτικής Πελοποννήσου, στον Πατραϊκό κόλπο, σε μέσο υψόμετρο 20 μέτρα. Από ωκεανολογική άποψη ο Πατραϊκός κόλπος, λόγω της καλής επικοινωνίας με το Ιόνιο, μπορεί να χαρακτηριστεί ως ένας από τους καθαρότερους και παραγωγικότερους της χώρας. Τοπικά προβλήματα ρύπανσης παρουσιάζονται στην περιοχή του λιμανιού και της βιομηχανικής περιοχής.

Είναι μία από τις σημαντικότερες πόλεις καθώς αποτελεί εμπορικό και βιομηχανικό κέντρο, το πολεοδομικό της συγκρότημα κατέχει την τέταρτη θέση στη χώρα ως προς τον πληθυσμό μετά τα πολεοδομικά συγκροτήματα Αθήνας, Θεσσαλονίκης και Πειραιά. Το λιμάνι της κατέχει την πρώτη θέση σε αριθμό αφίξεων και αναχωρήσεων επιβατών από και προς το εξωτερικό, ως προς την εμπορική κίνηση εμφανίζει αξιόλογη κινητικότητα στον τομέα των εισαγωγών και των εξαγωγών.

Οι πρώτοι, μυθικοί κάτοικοι στο χώρο των Πατρών, οι αυτόχθονες είχαν βασιλιά τους τον Εύμηλο, που διδάχθηκε από τον Τριπτόλεμο τον ήμερο καρπό και την άροση της γης. Γι’αυτό και το όνομα Αρώη που ίδρυσε ο Εύμηλος.

Κατά τη Νεωτερική Γεωγραφία των Γρ. Κωνσταντά και Δανιήλ Φιλιππίδη (1774), «είναι πόλη απάνω εις το Ιόνιο πέλαγος. Το μετάξι, το κηρί, το τυρί, είναι οι αξιολογότερες πραγματείες που εβγαίνουν από αυτήν». 

Μετά την ελληνική επανάσταση άκμασε ραγδαία και έγινε ένα από τα σημαντικότερα οικονομικά κέντρα της Ελλάδας, ενώ παράλληλα υπήρξε σημαντική και η πνευματική της παράδοση. Aναπτύχθηκε ως το δεύτερο μεγαλύτερο αστικό κέντρο της Ελλάδας μετά την Αθήνα στα τέλη του 19ου αιώνα, κυρίως χάρη στη λειτουργία της ως διαμετακομιστικού κέντρου των γεωργικών προϊόντων της Πελοποννήσου, κυρίως της σταφίδας. 

Η πόλη επωφελήθηκε από το ρόλο της ως το κύριο εξαγωγικό λιμάνι για την αγροτική παραγωγή της Πελοποννήσου. Στα τυπογραφεία της πόλης εκδόθηκαν από το 1836 ως το τέλος της βασιλείας του Όθωνα (1862) εκατό περίπου βιβλία και φυλλάδια. Στο πρώτο τυπογραφείο εκδόθηκε το 1828 η εφημερίδα Ταχυδρόμος της Ανατολής στην ελληνική και γαλλική γλώσσα, ενώ το 1840 εκδόθηκε ο Αχαϊκός Κύρηξ. 

Το Μάιο του 1877 εκδόθηκε η Ελληνική Δημοκρατία η οποία υπήρξε η πρώτη σοσιαλιστική εφημερίδα αναρχικού προσανατολισμού που προωθούσε ένα δημοκρατικό πολίτευμα εμπνεόμενο από την Κομμούνα του Παρισιού (1871) και προσέγγιζε ελευθεριακά και ταξικά τα εθνοτικά ζητήματα. Το πρώτο φύλλο της ήταν και το τελευταίο μιας και οι συντάκτες της και ο πολιτικός τους κύκλος εκδιώχθηκαν.

Το 1888 άρχισε η έκδοση της ημερήσιας εφημερίδας Πελοπόννησος και το 1894 της ημερήσιας επίσης εφημερίδας Νεολόγος. Το 1896-1898 εκδόθηκε και διακινήθηκε στην πόλη της Πάτρας αλλά και ευρύτερα σε όλη την τότε Ελλάδα η αναρχική εφημερίδα “Επί τα Πρόσω”. Συνολικά εξέδωσε 35 φύλλα με διακοπές της έκδοσης λόγω διώξεων των συντακτών της. Οι διώξεις είχαν ως στόχο να σταματήσει η αντιβασιλική αρθρογραφία στις στήλες της εφημερίδας. Όλη αυτή η δραστηριότητα εμπνεόταν από την πνευματική ζωή της δυτικής Ευρώπης και ιδιαίτερα της Γαλλίας.

Εν τούτοις στα τέλη του 19ου αιώνα, η σταφιδική κρίση αλλά και η λειτουργία της διώρυγας της Κορίνθου επέφεραν σοβαρό πλήγμα στην οικονομία της πόλης, η οποία όμως είχε ήδη εδραιωθεί ως μία πύλη της Ελλάδας προς τη δυτική Ευρώπη.
Mία από τις σημαντικές εκδηλώσεις της πόλης είναι το ονομαστό Πατρινό Καρναβάλι, που έχει ρίζες στη Ενετοκρατία.    

Οι περισσότερες αποκριάτικες εκδηλώσεις στη Μεσόγειο και τα Βαλκάνια σχετίζονται με αρχαίες παγανιστικές εκδηλώσεις και ιεροτελεστίες, όπως αυτές που γίνονταν προς τιμή του Διονύσου. 

Οι γιορτές του καρναβαλιού συνδέονται με τον κύκλο εποχών του έτους: οι άνθρωποι πανηγυρίζουν για την άνοιξη, για το φως που ξαναγεννιέται, για το τέλος του χειμώνα, ο οποίος κρατούσε το φως αιχμάλωτο. 

Η γεωγραφική θέση της πόλης με την αυξανόμενη ακμή του λιμανιού της και τις συχνές επαφές με τη Δύση (ιδίως με την Ιταλία και τα περίφημα καρναβάλια της όπως αυτό της Βενετίας) συνέβαλαν σταδιακά στη διαμόρφωση του καρναβαλιού ώστε ακόμα στις μέρες μας διαθέτει αρκετά μεσογειακά και δυτικότροπα χαρακτηριστικά.

Στη σύγχρονη περίοδο, καθοριστικό ρόλο στη δημιουργία του Πατρινού Καρναβαλιού φαίνεται πως είχαν και οι γαλλικές δυνάμεις του στρατηγού Μαιζών οι οποίες στρατοπεύδευαν στην πόλη μετά την απελευθέρωση της από τους Τούρκους. Θεωρείται δηλαδή ότι μετέφεραν τα αποκριάτικα έθιμα της πατρίδας τους και τον καρναβαλικό τρόπο διασκέδασης. 

Καθοριστική συνεισφορά στην εξέλιξη του θεσμού θεωρείται πως είχαν οι Επτανήσιοι, οι οποίοι συνέρρευσαν στην Πάτρα μετά την ένωση των νησιών του Ιονίου με την Ελλάδα το 1864. Οι νησιώτες με το κέφι, την ευρηματική τους διάθεση και τη ζωντάνια τους έδωσαν άλλο χρώμα στις αποκριάτικες διασκεδάσεις στην Πάτρα, που τότε λάμβαναν χώρα σε ταβέρνες και καφενεία.

Οι μεταμφιέσεις και η χρησιμοποίηση προσωπίδων είναι αναπόσπαστα στοιχεία του καρναβαλιού, όπως επίσης και η περιφορά ενός ανδρείκελου στους δρόμους, την οποία ακολουθεί η θανάτωσή του με πνιγμό, απαγχονισμό ή αποτέφρωση.

Οι εκδηλώσεις ευθυμίας δεν περιορίζονται στις πομπές αυτές, ακολουθούν συμπόσια και θορυβώδεις συναυλίες, γλέντια μεταμφιεσμένων, πυροτεχνήματα, ακροβατικές επιδείξεις, παρελάσεις αρμάτων και ψευτομάχες. 

Το Πατρινό Καρναβάλι συνδυάζει τις τυπικές παραδοσιακές μορφές, που είναι ακόμα ζωντανές, με την τεχνητή μεγαλοπρέπεια, που μετατρέπει τα σημερινά καρναβάλια σε εκδηλώσεις τέτοιες ώστε να προσελκύουν και τουρίστες. 

Las fotografías son realizadas por © Dimitris V. Geronikos en la ciudad de Patras, durante los días 24, 25 y 26 de Febrero de 2012. 

Λήψη φωτογραφιών από © Δημήτρη Β. Γερονίκο στην πόλη των Πατρών, κατά τη διάρκεια των ημερών 24, 25 και 26 Φλεβάρη 2012. 

Photo shoots by © Dimitris V. Geronikos in the city of Patras, during the days 24, 25 and 26 of February 2012.