6+ χρόνια υποβάθμισης για το ιστορικό πάρκο Αγρινίου | 6+ años de degradación para el parque histórico de Agrinio | 6+ years of degradation for the historical park of Agrinio

Ήταν τέλη καλοκαιριού – αρχές φθινοπώρου του 2013, όταν επιχειρήθηκε η έναρξη της “ανάπλασης” του ιστορικού πάρκου Αγρινίου, το οποίο μέσα στην ερχόμενη δεκαετία συμπληρώνει εκατό χρόνια ζωής.

Αμέσως, δημιουργήθηκε η ανοιχτή συνέλευση για την προστασία και αναζωογόνηση του πάρκου, διασώζοντας σημαντικό τμήμα της υψηλής βλάστησης, η οποία είχε στοχοποιηθεί από τα σχέδια του Δήμου Αγρινίου.^{1, 2}

Λίγο αργότερα εκείνη την εποχή, εξελίχθηκαν οι κατάλληλες συνθήκες για την αφετηρία μιας μεγάλης περιόδου βαθμιαίας υποβάθμισης του ιστορικού πάρκου με την εγκατάλειψη των υποδομών του.³ Υποβάθμιση εξελισσόμενη σε παρακμή που συνεχίζεται ως τις μέρες μας.

Ουσιαστικά, με την υπόθεση του Πάρκου Αγρινίου αποκαλύφθηκε ο λανθασμένος προσανατολισμός ορισμένων νεοελλήνων και η ιδιοτελής αντίληψή τους για τη διαχείριση των δημόσιων ευρωπαϊκών χρημάτων. Ένα πολιτισμικό και συνάμα κοινωνιολογικό φαινόμενο που συντέλεσε με μαθηματική ακρίβεια στη χρεωκοπία της χώρας το 2010.  
Μια λογική με υπερτοπική διάσταση στην Ελλάδα, που συναντούμε σε πολλές επαρχιακές πόλεις αλλά και στην πρωτεύουσα, την Αθήνα. Μια φιλοσοφία που δεν έλαβε υπόψη το πρωτεύον τεχνικό χαρακτηριστικό του συγκεκριμένου πάρκου, την ιστορικότητά του όπως περιγράφεται με σαφήνεια στη Χάρτα της Φλωρεντίας (1981) για τους Ιστορικούς Κήπους :

"Ένας ιστορικός κήπος είναι μια αρχιτεκτονική και φυτική σύνθεση που, από την οπτική της ιστορίας ή της τέχνης, έχει δημόσιο ενδιαφέρον". Ως εκ τούτου, θεωρείται μνημείο. "Ο ιστορικός κήπος είναι μια σύνθεση αρχιτεκτονικής του οποίου το υλικό είναι ουσιαστικά φυτικό και επομένως ζωντανό, φθαρτό και ανανεώσιμο". ⁴

Το σημαντικό στοιχείο ιστορικότητας στη συγκεκριμένη περίπτωση δηλαδή, κρίνεται με βάση τους φυτικούς οργανισμούς – τη φυτική βιοποικιλότητα και την αρχιτεκτονική της σύνθεση – ενώ χρειάζεται να αποσαφηνιστεί ότι δε σχετίζεται με τις κατασκευές τσιμέντου που υπάρχουν μέσα στο πάρκο.  
Φυσικά, το σημαντικό ρόλο για την αναγνώριση της ιστορικότητας, διαδραματίζει η κοινωνική συνείδηση (όπως διαμορφώνεται από τόπο σε τόπο) και η θέλησή της, αν πραγματικά υπάρχει, προς την κατεύθυνση της αναγνώρισης. Με άλλα λόγια, αν η τοπική κοινωνία έχει κατανοήσει επαρκώς τη διαχρονική αξία του αγαθού που λέγεται ιστορικό πάρκο.

Ο χαρακτηρισμός του δημοτικού πάρκου Αγρινίου ως ιστορικό κήπο, κρίθηκε με άλλα μέτρα και σταθμά το 2008 στην απόφαση του υπουργού Πολιτισμού – σύμφωνα με την οποία δεν χαρακτηρίστηκε ιστορικός τόπος. Όμως τo θέμα τότε, έπρεπε να τεθεί στο το αν πληροί τις προϋποθέσεις για να χαρακτηριστεί ιστορικός κήπος κι όχι ιστορικός τόπος.  
O υπουργός Πολιτισμού δηλαδή, δεν κατανόησε τη διαφορά των εννοιών κήπος και τόπος!

 

Σήμερα, στα χρόνια της Κλιματικής Αλλαγής η οποία δεν είναι πλέον μια γενική κι απροσδιόριστη απειλή - αλλά δυστυχώς εξελίσσεται με ραγδαίους ρυθμούς σε επείγουσα κλιματική ανάγκη - η αξία τέτοιων πάρκων είναι ανεκτίμητη. Με την κατάλληλη διαχείριση λειτουργούν ως φυσικοί πόροι αναπνοής για την πόλη σε επίπεδο βιολογικό, πολιτιστικό, πολιτικό και κοινωνικό. Προσφέρουν το αναγκαίο οξυγόνο – ουσιαστικά και μεταφορικά – σε όσους/-ες προτιμούν να ζουν κάποιες ώρες της καθημερινότητάς τους μέσα στο πάρκο.

Άλλωστε, η διεθνής εμπειρία μας βοηθά να αντιληφθούμε ότι ανάλογα πάρκα στην Ευρώπη πρωταγωνιστούν στην καθημερινότητα των πολιτών ως:

- Σημαντικές δημόσιες υποδομές που προωθούν την εκπαίδευση κι αναψυχή των ωφελουμένων τους, με έμφαση σε τέχνη, πολιτισμό, αθλητισμό και προτεραιότητα την προστασία του περιβάλλοντος,

- Κοινωνικά εργαστήρια για τη διαχείριση της γης, του ελεύθερου χρόνου και της τοπικής κουλτούρας, όπου το κάπως αφηρημένα οικολογικό περιεχόμενο περασμένων χρόνων αποσαφηνίζεται κι ενδυναμώνεται από την ουσιαστική δράση κι ενεργή ενασχόληση των πολιτών με τα Κοινά.

 

Μελετώντας - διερευνώντας αναγνωρισμένους ιστορικούς κήπους όλου του κόσμου, εύκολα αντιλαμβανόμαστε την άρτια οργάνωση των υπηρεσιών διαχείρισής τους. Με αποτέλεσμα, να συναντούμε στις φυτικές διαδρομές τους: ιστορικές και περιβαλλοντικές ξεναγήσεις, εκπαιδευτικά σεμινάρια εικαστικών για νέους, γέρους και παιδιά, καταρτισμένους κηποτέχνες να φροντίζουν τη βλάστηση, επιστημονικό προσωπικό να ασκεί ερευνητικό κι εκπαιδευτικό ρόλο, κοινωνικές εκδηλώσεις, υπαλλήλους να προστατεύουν το χώρο και να ενημερώνουν το κοινό κ.τ.λ..

Με την ορθολογική κι ολοκληρωμένη διαχείρισή τους, επτυγχάνεται η ανάδειξη των ιστορικών κήπων σε τοπόσημα που προσελκύουν πολίτες όλων των κοινωνικών τάξεων και ηλικιών, προσφέροντας οικολογική και τουριστική υπεραξία ως σημείο αναφοράς για μια πόλη, ενώ με τη διαχρονική τους ουσία λειτουργούν ως ζωντανά κύτταρα εκπαίδευσης και πολιτισμού.

Φέτος, συμπληρώνονται εκατό χρόνια από τότε που η οικογένεια Παπαστράτου αγόρασε την έκταση των 54 στρεμμάτων γης από την οικογένεια του σημαντικού, πρωτοπόρου λογοτέχνη Κωνσταντίνου Χατζόπουλου. Ο σκοπός τότε, ήταν να δημιουργηθεί ένα πάρκο ευρωπαϊκών προδιαγραφών ως υλοποίηση υπόσχεσης που είχε δωθεί στους αγρότες και τους εργάτες της πόλης, αντίδωρο για τα προϊόντα και τις υπηρεσίες που προσέφεραν στη γραμμή παραγωγής καπνού και στη γνωστή εταιρεία εμπορίας του.⁵

Τη δεκαετία του 1920 δημιουργήθηκε ένα πάρκο στο Αγρίνιο, το οποίο σήμερα πληροί όλες τις πρϋποθέσεις για ανάπτυξη υποδομών και υπηρεσιών με σημαντικά οφέλη για την κοινωνία. Αυτές όμως, χρειάζεται να είναι εξωστρεφείς κι ελκυστικές για τον πολίτη, ενδυναμώνοντας την ιστορική – υπερτοπική αξία του πάρκου και παράλληλα της πόλης. Χωρίς εσωστρέφεια και αυτοαναφορικότητα, στοιχεία τα οποία ενδεχομένως αποτυπώνονται με χαρακτηριστικό τρόπο σε όσες ελληνικές πόλεις έχουν χάσει σημαντικό τμήμα της αγροτικής, βιοτεχνικής και βιομηχανικής τους παραγωγής, άρα και τοπικής οικονομίας.  
Η εμπειρία μας θυμίζει ότι οι συρρικνούμενες θέσεις εργασίας σε μία κοινωνία, ως φαινόμενο καθοδηγεί έναν ιδιότυπο ανταγωνισμό που με υποχθόνιο τρόπο δύναται να μεταλλαχθεί σε κανιβαλισμό και δολοφονία χαρακτήρα.

Είναι πολλά τα παραδείγματα αναγνωρισμένων ιστορικών πάρκων σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, που λειτουργούν προς όφελος της κοινωνίας, προσφέρουν έσοδα στα δημοτικά ταμεία με παράλληλη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας ουσιαστικού περιεχομένου και κοινωνικού έργου.  

Βέβαια, είναι σαφές ότι για να επιτευχθεί κάτι τέτοιο στη χώρα μας, χρειάζεται αποσαφηνισμένη κοινωνική αφύπνιση και πολιτική βούληση σε αρμονική και καλά οργανωμένη συνεργασία, εξωστρεφή καινοτομία και πλουραλιστική τεχνογνωσία, ακριβές χρονοδιάγραμμα και σταθερό προσανατολισμό. Απαιτεί ένα σονδυασμό ιστορικών, κοινωνιολογικών, περιβαλλοντικών, εκπαιδευτικών και γεωτεχνικών στοιχείων.⁶

Αυτός ο πλουραλιστικός συνδυασμός στοιχείων λείπει από την υφιστάμενη διαχείριση, καθώς τα σημαντικά χαρακτηριστικά που συνθέτουν το προφίλ του ιστορικού πάρκου Αγρινίου συνεχίζουν με τραγικό τρόπο να αγνοούνται.⁷  
Η συνέπεια όλων αυτών; Η απώλεια πολλών και διαφορετικών χρήσεων (εκτός των μικροαστικών περιθωρίων) ενός τόσο σημαντικού αγαθού για την τοπική και όχι μόνο κοινωνία. 

Πηγές:

1. Να παλέψουμε για το αυτονόητο: τον τελευταίο πνεύμονα πράσινου της πόλης μας! parkoagriniou.wordpress.com/2013/10/01/na-palepsoume-gia-to-aytonoito/

2. Γκρέμισαν και την πέτρινη δεξαμενή parkoagriniou.wordpress.com/2013/10/21/gremisma_deksamenis/

3. Το Αγρίνιο ξαναγίνεται Βραχώρι efsyn.gr/ellada/periballon/2701_agrinio-xanaginetai-brahori

4. Jardines Históricos (Carta de Florencia 1981) icomos.org/charters/gardens_sp.pdf

5. El parque municipal de Agrinio (donado por la familia de Papastratou) - Το δημοτικό Παπαστράτειο Πάρκο Αγρινίου - The municipal park (donated by Papastratou’s family) of Agrinio enterioni.blogspot.com/2012/04/municipal-park-of-agrinio-el-parque.html

6. La importancia de un parque histórico para una ciudad – Η σημασία ενός ιστορικού πάρκου για μία πόλη – The importance of an historical park for a city enterioni.blogspot.com/2016/05/la-importancia-de-un-parque-historico.html

7. Ενα ιστορικό πάρκο συνεχίζει να κακοποιείται efsyn.gr/ellada/periballon/106364_ena-istoriko-parko-synehizei-na-kakopoieitai

Κείμενο και Φωτογραφίες: ©Δημήτρης Β. Γερονίκος
Texto y Fotografías: ©Dimitris V. Geronikos
Text and Photos: ©Dimitris V. Geronikos